” Η πειθαρχία είναι ένας τρόπος για να περιορίσουμε τα βάσανα της ζωής” Μ.Scott Peck. Η πειθαρχία είναι απαραίτητη για εμάς τους γονείς αλλά και για τα παιδιά, που έτσι μαθαίνουν ποιές συμπεριφορές είναι ακατάλληλες ή επικίνδυνες για τον ίδιο τους τον εαυτό. Είναι μια μακρά διαδικασία, αλλά όταν γίνεται σωστά, αποτελεί μια θετική εμπειρία που βοηθά το παιδί.
Η αρχή της πειθαρχίας. Η θέσπιση ορίων και η ενθάρρυνση της καλής συμπεριφοράς μπορούν να ξεκινήσουν όταν το παιδί είναι ακόμα μωρό. Επειδή όμως έχουν περιορισμένη κατανόηση γλώσσας, μνήμη και προσοχή, οι καλύτερες στρατηγικές στην αρχή είναι περισσότερο για να διαχειριστείτε το κακό που έχει συμβεί, παρά για να του διδάξετε κάτι. Το να του αποσπάτε την προσοχή και να αγνοείτε είναι οι καλύτερες κινήσεις που μπορείτε να κάνετε.
Αν για παράδειγμα το 4 μηνών μωρό σας ανακαλύπτει πόσο διασκεδαστικό είναι να σας τραβάει τα μαλλιά, απομακρύνετε απαλά το χεράκι του, δώστε του ένα φιλί και κατευθύνετε το προς ένα παιγνίδι. Αγνοείστε το παιδί όταν πετάει κάτω οτιδήποτε κρατά στα χέρια του.
8 – 12 μηνών : Όταν το μωρό ξεκινά να μπουσουλά, είναι ώρα να θέσετε κάποια όρια. Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία θέλουν να εξερευνούν τα πάντα, οπότε αν δε θέλετε να αγγίξει κάτι, βγάλτε το από το οπτικό του πεδίο και αφήστε κοντά του αυτά που είναι ασφαλή. Καλώς ή κακώς, το ”όχι” ή ”μην το πιάνεις αυτό” δε λειτουργεί γιατί δεν κατανοεί τι σημαίνει και γιατί δεν είναι σε θέση να ελέγξει τον εαυτό του ακόμα.
12 – 24 μηνών: Σε αυτή την ηλικία, ανθίζουν οι επικοινωνιακές ικανότητες του παιδιού, οπότε μπορείτε να αρχίσετε να εξηγείτε τους βασικούς κανόνες, όπως ”μην τραβάς την ουρά της γάτας.” Τώρα ξεκινούν και οι μικρές κρίσεις ή υστερίες που απαιτούν μια γρήγορη ανταπόκριση από εσάς που δεν περιλαμβάνει τιμωρία ή αυστηρότητα. Κάντε focus στα θετικά στοιχεία. Μην δίνετε τόσο μεγάλη σημασία σε αυτά που κάνει και δεν σας αρέσουν εκτός αν βλέπετε ότι θέλει να κερδίσει την προσοχή σας και δεν ξέρει πως αλλιώς να το κάνει. Αν το κάνετε Κάποια παιδιά χρειάζονται μια αγκαλιά ή κάτι που τα κάνει να ξεχαστούν σε ένα ήρεμο σημείο.
24 – 36 μηνών: Είναι πολύ δύσκολη η θέσπιση ορίων στη νηπιακή ηλικία. Τα νέα θέματα που προκύπτουν σχετίζονται με την κοινωνικοποίηση του και την ευκολία του να μοιράζεται τα παιγνίδια. Τώρα μπορεί να καταλάβει τι σημαίνει να ακούει αυτά που του λέτε και να δείχνει ενσυναίσθηση όταν στενοχωρεί ένα άλλο παιδάκι.
Εμείς πιστεύουμε ότι τα όρια είναι προϋπόθεση για επιτυχία και ελευθερία. Το παιδί θέλει όρια, πάει και τελείωσε. Ο Freud τονίζει ότι τα παιδιά γνωρίζουν πότε οι γονείς τους παραβιάζουν τους δικούς τους κανόνες και βιώνουν και αυτά τα ίδια, ένα μέρος της αναστάτωσης και της σύγκρουσης που αισθάνεται ο γονιός. Όταν οι γονείς παραβιάζουν κανόνες που την ίδια στιγμή επιβάλλουν στα παιδιά, τότε τους δημιουργούν σύγχυση.
Υπάρχουν πολλά και διαφορετικά είδη γονιών, κάποιοι είναι αυστηροί, κάποιοι όχι, άλλοι τα βάζουν να κοιμούνται με τις κότες και άλλοι τα αφήνουν να ακολουθούν τα ωράρια λαϊκών τραγουδιστών! Κάποιοι τα μαλώνουν όταν κάνουν τη ζωή των άλλων δύσκολη, ενώ άλλοι σφυρίζουν αδιάφορα δικαιολογώντας τα με το ”παιδιά είναι και άμα δεν κάνουν τρέλες τώρα, πότε θα κάνουν”;
Πρόσφατα, η είδηση ότι ένα δικαστήριο καταδίκασε οικογένεια με τέσσερα παιδιά να πληρώνει πρόστιμο όποτε κάνουν φασαρία, έγινε πρώτο θέμα. Τα δημοσιεύματα προσπαθούσαν να δικαιολογήσουν τους”ταλαίπωρους γονείς” με λόγια όπως ”μα είναι δυνατόν”; ”που φτάσαμε”, όμως όλοι στο βάθος έδιναν μπράβο στο δικαστή για την ”τολμηρή” απόφασή του,”επιτέλους να στρώσουν οι τσιρίδες και οι αναίσθητοι γονείς τους” ίσως να σκέφτονταν. Ο περισσότερος κόσμος πιστεύει ότι δεν είναι υποχρεωμένος να αναστατώνεται επειδή ένας γονιός δεν θέλει ή δεν μπορεί να μάθει στα παιδιά του την πειθαρχία και τα όρια. Αρκετά παιδιά με παραπτωματική συμπεριφορά, δείχνουν να διακατέχονται σε μεγάλο βαθμό από συναισθηματική σύγχυση που προέρχεται από τέτοιες καταστάσεις.
Η ενσυναίσθηση είναι τελευταία, πολύ της μόδας. Γονείς που θεωρούν ότι η πειθαρχία είναι ξεπερασμένη τακτική και κάνουν όλα τα χατίρια των παιδιών τους, πιστεύω ότι κάνουν λάθος, το οποίο θα πληρώσουν αργότερα πολύ ακριβά. Ενσυναίσθηση σημαίνει να κατανοείς τι αισθάνεται το παιδί σου, τι ανάγκες έχει (συναισθηματικές και υλικές) και να του δώσεις αυτό που χρειάζεται, δεν θα τραυματιστεί ψυχικά αν του αρνηθείς, αν του πεις όχι σε οποιαδήποτε παράλογη απαίτηση του. Πάντως εκείνοι που επιλέγουν να μη μαλώνουν τα παιδιά τους όταν γίνονται αφόρητα, είναι πολλοί, επικαλούμενοι είτε τη new age ανατροφή, είτε την ενσυναίσθηση, είτε το προσωπικό τους φιλοσοφικό ρεύμα όπου,”τα παιδιά είναι παιδιά και θα κάνουν ότι τους κατεβαίνει” και όποιος διαφωνεί ”είναι ένας δυστυχισμένος άκαρδος και ψυχρός άνθρωπος.” Υπάρχουν γονείς επιεικείς και επιτρεπτικοί που αφήνουν τα παιδιά τους ”να κυβερνούν τον κόσμο” και να είναι εκείνα που βάζουν τους κανόνες. Μια αίσθηση δικαιωμάτων ότι δηλαδή ”τα αξίζουν όλα” χωρίς να τα κερδίζουν με την αξία τους. Τα καλά νέα είναι ότι εκείνοι που διαφωνούν είναι οι περισσότεροι. Οι γονείς που δε μαλώνουν τα παιδιά τους θυμώνουν όταν το κάνει ένας ξένος. Συνήθως όμως τα μαλώνουν αυτοί που ταλαιπωρούνται και δεν είναι υποχρεωμένοι να τα ανέχονται.
Τελευταία υπάρχουν εστιατόρια και ξενοδοχεία που δεν επιτρέπουν την παραμονή μικρών παιδιών σ΄αυτά, καθώς οι πελάτες τους προτιμούν να απολαύσουν το φαγητό τους χωρίς να τρέχει κάποιος ανάμεσα στα τραπέζια πετώντας το φαγητό στο πάτωμα και να σκουπίζει ο σερβιτόρος! Οι οπαδοί του παιδοκεντρισμού και της κατάργησης των ορίων διαμαρτύρονται για σκληρές πρακτικές άκαρδων ανθρώπων. Όμως, ποιος πληρώνει το λογαριασμό, όταν η πειθαρχία ως μέρος της ανατροφής ενός παιδιού θεωρείται προαιρετική; Λένε ότι τιμωρούνται τα παιδιά επειδή απλώς φέρονται σαν παιδιά. Όπως γράφτηκε όμως στην Washington post, βασικά τιμωρούνται οι γονείς που δε συμπεριφέρονται ως τέτοιοι. Προσέξτε όμως: Η τιμωρία δε διδάσκει την επιθυμητή συμπεριφορά. Εξηγήστε τις συνέπειες στο παιδί σας και χρησιμοποιήστε συγχρόνως θετικές τεχνικές. Οι εντολές θα πρέπει να δίδονται με ξεκάθαρο και ”τεχνικό” τρόπο, π.χ. Δεν πρέπει να επιβαρύνουμε το θέμα με συναισθηματικούς εκβιασμούς ή σκοτεινές απειλές. Το μήνυμα δεν πρέπει να είναι ”Αν δεν τακτοποιήσεις τα παιγνίδια σου, δε θα σε αγαπάω” αλλά ” εγώ σ΄αγαπώ έτσι κι αλλιώς, πρέπει όμως να ξέρεις ότι αν δεν τακτοποιήσεις τα παιγνίδια σου, αύριο δε θα σου επιτρέψω ούτε να τα παίξεις”. Ξεκάθαροι και απλοί κανόνες δε θέτουν υπό αμφισβήτηση τη συναισθηματική σταθερότητα του παιδιού. Η τιμωρία αποδίδει μόνο πρόσκαιρα, δεν διδάσκει την επιθυμητή συμπεριφορά.
Κατευθύνσεις: Προσαρμόστε την πειθαρχία στο στάδιο ανάπτυξης του παιδιού.
Βρέφος: Στρέψτε την προσοχή του σε άλλη δραστηριότητα. Πάνω από τα δύο: Εξήγηση τι το έκανε να πετάει πράγματα. Η πειθαρχία πρέπει να ταιριάζει στο παιδί σας ανάλογα με τον χαρακτήρα και τις ευαισθησίες του. Ένα ευαίσθητο παιδάκι μπορεί να συντριβεί, ενώ για ένα ζωηρό να είναι ιδανική. Μην ανακατεύεστε όταν είναι μαζί με άλλα παιδιά (οι αντιδράσεις του, ξεσπούν σε σας). Αν τα όρια σας δε φέρνουν αποτέλεσμα σκεφθείτε: Μήπως ήμουν πολύ σκληρός ή μήπως το παιδί έχει πολύ άγχος για κάτι;
Χρειάζονται τεχνικές για αλλαγή συμπεριφοράς: Σταθερότητα, ζεστασιά,αρμονία. Το παιδί ζητά να αντλήσει ζεστασιά και κουράγιο. Μαθαίνοντας τα παιδιά να τηρούν συμφωνίες και να ζουν μέσα στη δομή της οικογένειας, προετοιμάζονται να ενταχθούν στις μεγαλύτερες κοινωνικές ομάδες του σχολείου, της εργασίας και του δικού τους σπιτιού αργότερα. Οι κανόνες και οι συμφωνίες παρέχουν ασφάλεια και προστασία για όλους. Τελικά συνειδητοποιούν ότι οι συμφωνίες είναι που κάνουν τον κόσμο να λειτουργεί είτε πρόκειται για συμφωνίες ανάμεσα σε άτομα, είτε σε έθνη κλπ.
Ας αναρωτηθούμε όμως: Μήπως καταφέρνουμε να αγαπήσουμε μόνο το παιδί που συμπεριφέρεται όπως ακριβώς θέλουμε εμείς; Έτσι όμως το πρόβλημα είναι δικό μας, όχι δικό του. Γνωρίζω έναν ιερέα που αρνείται να εξομολογήσει παιδιά κάτω των 12 ετών, γιατί ”δεν έχουν ακόμη την αίσθηση της αμαρτίας και οι πράξεις τους είναι εντελώς αθώες”. Ένα παιδί δε χώνει τα δάχτυλά του στην πρίζα εξαιτίας κάποιου κακόβουλου σκοπού, ούτε πίνει χλωρίνη για να αυτοκτονήσει! Το παιδί εξερευνά τον κόσμο κι αυτό γίνεται μέσα από την άγνοια, ενώ οι ανακαλύψεις έρχονται μέσα από δοκιμές και σφάλματα. Για να το προστατεύσουμε, δεν είναι απαραίτητο ούτε να το φοβίσουμε ούτε να το απειλήσουμε, αν το κάνουμε αυτό θα δημιουργήσουμε ένα δειλό άτομο που θα αντιλαμβάνεται τον έξω κόσμο ως μόνιμη απειλή. ” Μη μου φωνάζεις”, λέει ένα παιδί. ”Αν δυσκολεύομαι να καταλάβω με τα λόγια σου, τότε να είσαι σίγουρος πως ποτέ δε θα μάθω με τις φωνές σου”. Μέσα από την πειθαρχία επέρχεται η ελευθερία του ανθρώπου,αναφέρει ο Αριστοτέλης.