Μα πότε πέρασαν τα χρόνια και ξαφνικά γίναμε παππούς και γιαγιά;
Ένας ρόλος άγνωστος που χρειάζεται χρόνο και προσπάθεια να τον αποδώσουμε σωστά. Για να συνηθίσουμε τη νέα αλλαγή στη ζωή μας, χρειάζεται γνώση του εαυτού μας, παραδοχή της ηλικίας μας και συνειδητοποίηση ότι ήρθε και η σειρά των παιδιών μας να γίνουν γονείς! Εμείς έχουμε μεν την πολύτιμη εμπειρία μιας ολόκληρης ζωής, αλλά μεγαλώσαμε τα παιδιά μας σε άλλες εποχές, με άλλα κοινωνικά δεδομένα και συνθήκες, με διαφορετικά πρότυπα, με λιγότερες γνώσεις και το κυριότερο, εμείς είχαμε την απόλυτη ευθύνη τους. Με τα εγγόνια, όλα είναι τόσο διαφορετικά!
Τώρα όσο δύσκολο κι αν είναι, πρέπει να αντιληφθούμε ότι τα παιδιά μας μεγάλωσαν, έκαναν τη δική τους οικογένεια και μας χρειάζονται πολύ λιγότερο πια. Όμως οι περισσότεροι από εμάς νομίζουμε ότι το παιδί μας, νέα μητέρα ή νέος πατέρας έχει ανάγκη από την καθοδήγηση και την παρουσία μας διαρκώς. Αυτό δεν είναι σωστό!
Αφορμή για να γράψω αυτό το άρθρο, στάθηκαν συζητήσεις που είχα με νέους γονείς, όταν ήμουν Υπεύθυνη στο Κέντρο Φροντίδας Οικογένειας του Δήμου Ηρακλείου. Έχω καταγράψει αρκετές περιπτώσεις αναζήτησης συμβουλευτικής από ζευγάρια που αφορούσαν την παρεμβατικότητα των παππουδο-γιαγιάδων. Μου έλεγαν λοιπόν:
“Νιώθω απλός θεατής στην ανατροφή του παιδιού μου. Αισθάνομαι εντελώς άχρηστη σαν μητέρα αφού η μάνα μου έχει πάρει τον ρόλο μου. Με ακυρώνει διαρκώς, ενώ το πρόγραμμα του παιδιού μας το διαμορφώνει εκείνη αφού όπως λέει: “εμείς δεν ξέρουμε από παιδιά”.
“Η μητέρα μου, έκοψε το γάλα του παιδιού γιατί θεωρεί ότι: “μεγάλωσε αρκετά και πρέπει να τρώει κανονικό φαγητό”.
” Όταν αγκαλιάζουμε το παιδί μας και το παίρνουμε μαζί στο κρεβάτι, η γιαγιά επεμβαίνει λέγοντας μας, ότι “θα το κακομάθουμε και θα το κάνουμε μ…κα”!
” Μένουμε δυστυχώς σε οικογενειακή πολυκατοικία. Ο πατέρας μου μόλις ακούσει κάποιο θόρυβο ανεβαίνει στο διαμέρισμα μας, αδιακρίτως ώρας και μας λέει: Τι συμβαίνει μήπως μαλώνετε; Δώστε μου το παιδί να μην σας ακούει”.
Ποιος είναι λοιπόν ο ρόλος των παππουδο-γιαγιάδων στο οικογενειακό σύστημα των παιδιών και εγγονιών τους;
* Τα θετικά σημεία:
Όλοι γνωρίζουμε πόσο σημαντική είναι η παρουσία των παππούδων-γιαγιάδων στο μεγάλωμα των εγγονιών τους. Η προσφορά τους δεν συγκρίνεται με την πρόσληψη μιας νταντάς ακόμα κι αν αυτή διαθέτει όλα τα τυπικά προσόντα. Θεωρούν ότι εμμέσως τους ανατίθεται η ανατροφή των εγγονιών τους, ενώ πικραμένοι όπως είναι από το σύνδρομο της ” Άδειας φωλιάς”, ξαναζούν τον γονεϊκό ρόλο και αποκτούν δικαιώματα!
Μπορεί ως γονείς να ήταν αυστηροί και τιμωρητικοί αλλά μόλις απέκτησαν τον τίτλο του “παππού-γιαγιάς” μεταμορφώθηκαν σε υποχωρητικές, ανεκτικές, και υπερβολικά δοτικές προσωπικότητες.
Ανασύρουν από το παρελθόν τυχόν λάθη, τύψεις, ενοχές, λανθασμένες ενέργειες και συμπεριφορές που μπορεί να τους τυραννούν και μέσα από τα εγγόνια τους, βρίσκουν ανακούφιση και συγγνώμη. Απολαμβάνουν την παιδική παρουσία, γεγονός που σαν γονείς δεν είχαν τον χρόνο ή την ηρεμία να χαρούν.Η σχέση του παιδιού με τον παππού και τη γιαγιά είναι γεμάτη Αγάπη, τρυφερότητα, έγνοια και ανεκτικότητα.
Από την ημέρα της γέννησης του μέχρι την ενηλικίωση του, το κάθε παιδί έχει ανθρώπους που μπορεί να εμπιστευτεί, να μιλάει, να στηρίζεται και να χαίρεται μαζί τους, είναι οι γονείς και οι παππούδες του! Μαζί τους μαθαίνουν το οικογενειακό τους δένδρο, τους συγγενείς τους, ανατρέχουν σε βιώματα πρωτόγνωρα και απίστευτα για την νέα εποχή και ταξιδεύουν ευτυχισμένα στις αγκαλιές τους. “Του παιδιού μου το παιδί είναι δυο φορές παιδί μου”.
* Τα αρνητικά σημεία:
Σε όλες τις οικογένειες παρατηρούνται καθημερινά προβλήματα από την παρεμβατικότητα των παππούδων στο μεγάλωμα των εγγονιών τους. Πολλές γιαγιάδες που είχαν πάντα τον πρώτο λόγο “αρχηγός” στο σπίτι τους, εξακολουθούν να τον μεταφέρουν και στις οικογένειες των παιδιών τους. Έτσι χάνονται οι ισορροπίες, και η κόρη αντί να νιώσει νέα μητέρα αισθάνεται ξανά κόρη και αδελφή με το παιδί της! Διαφωνούν με το πρόγραμμα και τους κανόνες που θέτουν οι γονείς, τους αγνοούν ή τους τροποποιούν. Δεν λένε “όχι” σε ότι κι αν τους ζητήσουν τα εγγόνια τους, τους αγοράζουν λιχουδιές ή τους μαγειρεύουν συχνά ότι είναι απαγορευτικό και ανθυγιεινό. Επεμβαίνουν στις παρατηρήσεις των γονιών παίρνοντας το μέρος των παιδιών ( παιδί είναι, μην το μαλώνεις).
Πολλοί ηλικιωμένοι και κουρασμένοι παππούδες, αφήνουν με τις ώρες τα παιδιά στην τηλεόραση ή στο τάμπλετ, για να μην τους ενοχλούν. Παρέχουν δώρα κρυφά από τους γονείς, δεν θέτουν κανένα όριο, για να έχουν με το μέρος τους τα εγγόνια και την ησυχία τους!
* Τα αποτελέσματα όλων αυτών των λαθών είναι:
Τα παιδιά να μπερδεύονται και να επιλέγουν “αυτό που λέει η γιαγιά” γιατί αυτό τα ικανοποιεί. Βιώνουν ένα περιβάλλον σύγχυσης, άλλα λένε οι γονείς, άλλα οι παππούδες. Ανεξέλεγκτες συμπεριφορές, καταστροφή παιγνιδιών και αντικειμένων, βία στα αδέλφια ή στους φίλους, αντιπαλότητα με στους γονείς, απαγορευμένες εκφράσεις, έλλειψη σεβασμού και επιθετικότητα. Δεν αντέχουν την οριοθέτηση από τους γονείς τους, ενώ ζητούν συνεχώς περισσότερες υλικές παροχές. “Αν δεν μου πάρεις αυτό που θέλω, θα μου το πάρει η γιαγιά” λένε πολλά παιδιά και έτσι διαμορφώνεται ο φαύλος κύκλος της αντιπαλότητας, απόστασης και ψυχρότητας μεταξύ γονέων και παππούδων.
Παρεμβαίνετε, συμβουλεύετε, έχετε τον πρώτο λόγο, είστε αδιάφοροι, ακυρώνετε την κόρη ή τη νύφη, τον γιό ή τον γαμπρό; Δεν μπορείτε να αποδεχθείτε τον ρόλο της γιαγιάς-παππού και ζείτε τον ρόλο του γονιού και στα εγγόνια σας; Δείτε τι σας συμβαίνει και προσπαθήστε να αναθεωρήσετε, ποτέ δεν είναι αργά!
* Τι πρέπει να κάνουν οι νέοι γονείς για να προσαρμοστούν οι παππούδες στο νέο τους ρόλο;
Είναι εξαιρετικής σημασίας ποια θα είναι η στάση των νέων γονιών απέναντι στους παππούδες του ενός ή του άλλου, προκειμένου να κατανοήσουν τον ρόλο τους. Είναι οι παππούδες και όχι οι γονείς των εγγονιών τους!
Όλοι αναγνωρίζουμε ότι οι γονείς μας είναι μέσα στη ζωή, στην καρδιά και στο μυαλό μας. Για να επιτευχθεί όμως μια ισορροπία προκειμένου να αποφευχθούν εντάσεις και συγκρούσεις θα πρέπει εξ αρχής να ξεκαθαριστούν οι ρόλοι και να μπουν όρια. Πρώτα- πρώτα θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η συμμετοχή των παππούδων στο μεγάλωμα των παιδιών δεν είναι υποχρεωτική αλλά εναπόκειται στην καλή τους θέληση για προσφορά. Ότι κάνουν το κάνουν μόνο από Αγάπη και μάλιστα πολύ συχνά χωρίς αναγνώριση. Θεωρούν “καθήκον” τους να φροντίζουν τα εγγόνια τους αλλά και να στηρίζουν τα παιδιά τους όσα χρόνια κι αν περάσουν.
Όταν λοιπόν αποφασίσουμε ως ζευγάρι να τους εμπλέξουμε στη φροντίδα των παιδιών μας, θα πρέπει να εξετάσουμε τη διαθεσιμότητα τους, την κατάσταση της υγείας τους ( ψυχική και σωματική) και την προθυμία τους για συνεργασία. Συχνά οι ίδιοι οι γονείς απασχολούν υπερβολικά τους παππούδες όχι μόνο με τη φροντίδα των παιδιών αλλά και με καθημερινές δουλειές εντός και εκτός σπιτιού. Δίκαιος καταμερισμός απασχόλησης λοιπόν για να είναι όλοι ευχαριστημένοι. Τα παιδιά θα είναι ικανοποιημένα γιατί τα φροντίζουν ξεκούραστοι παππούδες, γονείς που θα μπορούν να είναι ήσυχοι στη δουλειά τους, και ευτυχισμένους παππούδες που θα έχουν αποκτήσει νόημα και σκοπό αυτή την περίοδο της ζωής τους που συνήθως είναι η συνταξιοδότηση.
Αρχικά, πρώτοι εσείς σαν γονείς θα πρέπει να έχετε συμφωνήσει στο τι είναι σωστό για την ανατροφή των παιδιών σας, σύμφωνα με τις γνώσεις σας, τα πιστεύω, τις ιδέες σας αλλά και την κοινωνικο-οικονομική κατάστασή σας. Εφ΄όσον αποφασίσετε από κοινού για την εμπλοκή των γονιών σας στο μεγάλωμα των παιδιών σας, τότε ο καθένας σας θα μιλήσει με τους δικούς του γονείς, προς αποφυγή παρεξηγήσεων του τύπου: “Μας πρόσβαλε ο γαμπρός” ή “μας παρεξήγησε η νύφη”.
Βάλτε ξεκάθαρα όρια. Δώστε τους γραπτό πρόγραμμα διατροφής, σύμφωνα με τις οδηγίες του παιδιάτρου ή και τις δικές σας συνήθειες και δυνατότητες. Θεσπίστε κανόνες ύπνου, ώρες παρακολούθησης κατάλληλων τηλεοπτικών προγραμμάτων και λοιπών ηλεκτρονικών μέσων. Βέβαια σχεδόν πάντα επιτρέπουμε μια ελαστικότητα στο σπίτι της γιαγιάς ( Σαββατοκύριακα, γιορτές). Αυστηρός και απαράβατος κανόνας: “Κόψτε το κάπνισμα αν θέλετε να φροντίζετε τα εγγόνια σας”. Προσωπικά, θυμώνω πάρα πολύ όταν βλέπω γιαγιάδες-παππούδες να καπνίζουν ανερυθρίαστα μπροστά στα εγγονάκια τους!
*Συμβουλές προς τον παππού και τη γιαγιά.
Πρέπει να γνωρίζετε πόσο σημαντική είναι η συμβολή σας στην σωματική υγεία, στην κοινωνική προσαρμογή και στην ψυχο-συναισθηματική ανάπτυξη των εγγονιών σας. Γιαυτό και θα πρέπει:
Να έχετε πάντα κοινή γραμμή με τους γονείς ακόμη κι αν δεν συμφωνείτε σε ορισμένους κανόνες που θέτουν. Μπορείτε κάποια στιγμή με ηρεμία και καλή πρόθεση να τους πείτε την άποψη σας. Έχω ακούσει γιαγιά να λέει: “Εγώ εντολές δεν δέχομαι όταν έχω τα εγγόνια στο σπίτι μου”. Πόσο εγωιστικό ακούγεται αυτό!
Να μιλάτε, να τους λέτε ιστορίες από τη ζωή σας, από τα παιδικά χρόνια των γονιών τους, τη ζωή στο χωριό, αστεία γεγονότα που ακούσατε κάποτε ή ακόμα και φανταστικές ιστορίες που θα τα ταξιδεύουν σε ονειρεμένους κόσμους. Με νοσταλγία θυμάμαι τα καλοκαιρινά βράδια στους Καλούς Λιμένες, πόσο άρεσαν στα εγγόνια μου ιστορίες για το Αγιοφάραγγο, τους Ασκητές, τις σπηλιές, για τον Άγιο Χαράλαμπο και την εικόνα του, για τη ζωή των προ-παππούδων τους, αστείες ιστορίες από την παιδική μου ζωή κ.α.
Φροντίστε να είστε ξεκούραστοι και με καλή διάθεση, μην φορτώνετε τα εγγόνια σας με παράπονα του τύπου:” Αχ πόσο πονάνε τα πόδια μου, αχ είμαι γριούλα πια, σε λίγα χρόνια θα πεθάνω”. Τα παιδιά είναι πολύ ευαίσθητα, σας αγαπάνε και υποφέρουν στη σκέψη ότι μπορεί να σας χάσουν, ανησυχούν χωρίς να το δείχνουν πολλές φορές.
Μην υπερβάλετε με την απασχόληση σας στο σπίτι των παιδιών σας, μην παίρνετε πρωτοβουλίες, μόνον εάν σας ζητηθεί. Μην γίνεστε ενοχλητικοί στην προσπάθεια σας να προσφέρετε. Καμιά φορά αν κάτι δεν πάει καλά με τα μικρά, εύκολα οι γονείς διαμαρτύρονται και ενοχοποιούν τους παππούδες!
Μην παραπονιέστε αν τα παιδιά σας δεν σας καλούν συχνά στο σπίτι τους ενώ εσείς τους προσφέρετε τόσα πολλά. Κατανοείστε την καθημερινότητα τους, την έλλειψη χρόνου, τα κοινωνικά δεδομένα της νέας εποχής, την ανάγκη για ξεκούραση και επικοινωνία μεταξύ τους, την προσμονή για μια εκδρομή με τα παιδιά τους, την επαφή με φίλους και συναδέλφους τους.
Ρωτήστε τους γονείς για τις συνήθειες των παιδιών, τι τους αρέσει να παίζουν, τι ώρα πρέπει να κοιμούνται, την υγεία τους. Συνεννοηθείτε τι δώρα να τους κάνετε τις γιορτές, στα γενέθλια, ίσως κάτι που το χρειάζονται, ρούχα, παπούτσια κλπ. Μην αγοράζετε οτιδήποτε αρέσει στα εγγόνια σας χωρίς ενημέρωση των γονιών τους, θα προκύψουν συγκρούσεις και προστριβές.
Θεσπίσετε όρια και κανόνες όταν έχετε τα εγγόνια στο σπίτι σας. Ορίστε τον χώρο τους, μικρό ή μεγάλο που μπορούν να τρώνε και να παίζουν. Μην αγχώνεστε αν λερώσουν το πάτωμα ή το χαλί, είναι ακόμα αδέξιες οι κινήσεις τους. Μάθετε τα, να τακτοποιούν τα παιγνίδια τους και να τα προσέχουν. Δείξτε τους τι πρέπει να προσέχουν( πρίζες, σκάλες, κουζίνα, απορρυπαντικά) για να είναι ασφαλή. Ψυχραιμία σε ξαφνικά ξεσπάσματα και ωριμότητα σε δύσκολες συμπεριφορές. Συζητείστε με τους γονείς ότι σας προβληματίζει.
Να εκτιμάτε και να μην ανταγωνίζεστε τους άλλους παππούδες. Είναι συνηθισμένο ο ένας παππούς-γιαγιά, να περνά περισσότερο χρόνο με τα εγγόνια του από τον άλλο, είτε γιατί είναι πιο κοντά, είτε γιατί έχει περισσότερο χρόνο, είναι πιο νέοι κλπ. Χρειάζεται επικοινωνία, κατανόηση και διατήρηση καλών σχέσεων, προς όφελος όλων. Η πιο στενή σχέση με την άλλη γιαγιά δεν μειώνει την δική σας παρουσία στις καρδιές των εγγονιών σας.
Μην κάνετε διακρίσεις στα εγγόνια σας. Όλοι επηρεαζόμαστε από το μικρότερο και παιγνιδιάρικο εγγονάκι μας, αδιαφορώντας για το μεγαλύτερο που νιώθει παραμελημένο και παραπονεμένο. Όλα τα εγγόνια μας τα αγαπάμε και τα φροντίζουμε το ίδιο, είτε είναι παιδιά του γιου ή της κόρης, μην δείχνετε αδυναμίες. Αφιερώνουμε τον ίδιο χρόνο και πλησιάζουμε το άτακτο και ζημιάρικο με ενσυναίσθηση και υπομονή.
Μην απογοητεύεστε αν τα εγγόνια σας δεν σας τηλεφωνούν ή δεν έρχονται σε επαφή μαζί σας. Εσείς πρέπει να πάρετε πρωτοβουλία. Τα παιδιά δεν σκέφτονται πως να διατηρήσουν τις σχέσεις όταν είναι μικρά. Να μην ξεχνάτε τη γιορτή τους , τα γενέθλια τους, να έχετε φωτογραφίες τους και κατασκευές που σας έχουν χαρίσει. Εγώ έχω κρατήσει σημειώσεις με φωτογραφίες για κάθε εγγονάκι μου από εκδρομές, από σχολικές εκδηλώσεις τους, βόλτες με το σκυλάκι μας, και όμορφες στιγμές για να μείνουν στη μνήμη τους.
Φροντίστε να κερδίσετε την εμπιστοσύνη τους, να τα ακούτε με προσοχή, να τους δίνετε θάρρος, να τα επιβραβεύετε, να σας μιλάνε για τους φίλους τους, τα όνειρα τους, μην τα ειρωνεύεστε και μην τους λέτε ψέματα.
Στην Ελλάδα έχουμε συνηθίσει με την εμμονή της “θυσίας” για τα παιδιά μας και κατ΄επέκταση και στα εγγόνια μας. Πρέπει όμως να ξεκαθαρίσουμε ότι ο ρόλος των παππούδων στο μεγάλωμα των εγγονιών τους δεν είναι υποχρεωτικός αλλά έγκειται μόνο στην καλή τους θέληση. Είναι ρόλος Αγάπης και υποστήριξης που δεν επιβάλλεται. Γίνεται μόνον από συναίσθημα και έγνοια.
Θα αναφερθώ τι συμβαίνει σε άλλα Ευρωπαϊκά κράτη: Οι μισές γιαγιάδες της Ισπανίας αναλαμβάνουν κάθε μέρα τη φροντίδα των εγγονιών τους απασχολούμενες παράλληλα και με δουλειές του σπιτιού των παιδιών τους. Έτσι απογοητευμένες και κουρασμένες πια, διαδήλωσαν με πορεία προς τη Βουλή, ζητώντας Κοινωνική Πρόνοια για την ασφαλή φύλαξη των παιδιών ώστε να απαλλαγούν οι ίδιες από την καθημερινή φροντίδα τους.
Στην Αγγλία, οι παππούδες φαίνονται πιο προχωρημένοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δημιούργησαν λοιπόν μια ιστοσελίδα διεκδικώντας τα δικαιώματα τους ( www.grannynet.co.uk) ενώ αναφέρουν, ότι η δουλειά τους δεν είναι μόνο να μεγαλώνουν τα εγγόνια τους αλλά έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν τα χρόνια που τους έμειναν με γενναίες παροχές από το κράτος (διασκέδαση, εκδρομές, χαλάρωση).
Τον τελευταίο καιρό με ανησυχούν και με προβληματίζουν πολλά μηνύματα απογοήτευσης και απελπισίας που λαμβάνω από παππούδες-γιαγιάδες. Αναφέρονται στον χωρισμό των παιδιών τους και στην ανάθεση της φροντίδας των εγγονιών σ΄αυτούς.
“Ο γιος μου μετά τον χωρισμό του έχει παρκάρει κυριολεκτικά το παιδί του σ΄εμάς. Δεν μπορούμε να διαχειριστούμε τον πόνο και τον θυμό του παιδιού, την αδιαφορία του γιου μας και το δικό μας αδιέξοδο. Το παιδί αναζητά το σπίτι του και τους γονείς του. Λυπόμαστε τόσο πολύ το εγγονάκι μας, τι πρέπει να κάνουμε;”
Προσοχή, παρακαλώ θερμά, στο θέμα αυτό! Τα αποτελέσματα αυτής της τακτικής θα είναι τραυματικά και ψυχοφθόρα για τα παιδιά. Οι πληγές δεν θα κλείσουν ποτέ και οι δρόμοι της ζωής τους θα είναι ακανθώδεις. H M.Μontessori αναφέρει: ” Όταν το παιδί πληγωθεί, η στενοχώρια του μπορεί να μείνει θαμμένη μέσα του ή να εκφραστεί με μια εκρηκτική και θυμωμένη συμπεριφορά”. Η συμβουλή που προτείνω σε αμφότερους τους γονείς αλλά και στους παππούδες είναι ότι, θα πρέπει αμέσως να απευθυνθούν σε Ειδικό Ψυχικής Υγείας.
Τελειώνοντας σας στέλνω ένα αισιόδοξο μήνυμα, αγαπημένοι μου παππούδες και γιαγιάδες. “Δεν γερνούμε απλά μεγαλώνουμε. Το μυστικό της ευτυχίας κρύβεται στην ήρεμη και γαλήνια ικανοποίηση της ωριμότητας, στην υπευθυνότητα του εαυτού μας, στην απόδοση του καλού για τον κόσμο και τους αγαπημένους μας. Η απόκτηση εγγονιών είναι μεγάλη ευλογία αλλά για να την απολαύσουμε χρειάζεται Αγάπη, βιωματική και συναισθηματική προσέγγιση, υπομονή και κατανόηση”.