Διεθνώς οι δυσλεξικοί αποτελούν περίπου το 5% του πληθυσμού. Υπολογίζεται ότι, αν όλοι τους κατοικούσαν στην ίδια πόλη μαζί με τις τετραμελείς οικογένειές τους, τότε η ”Δυσλεξιούπολη” θα ήταν μια πολυπληθής πόλη. Εφευρέτες όπως ο Αϊνστάιν και ο Έντισον, ηγέτες όπως ο Κένεντι, ο Ουάσινγκτον και ο Τσόρτσιλ, φημισμένοι καλλιτέχνες όπως ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, ο Γ. Ντίσνεϊ και ο Πικάσο αλλά και σύγχρονοι όπως ο Τομ Κρουζ, ο Σ. Σταλόνε και ο Τζον Λένον, ήταν όλοι τους δυσλεξικοί. ”Η δυσλεξία είναι θείο δώρο μόνον όταν γνωρίζουμε την ύπαρξή της και την αντιμετωπίζουμε έγκαιρα και σωστά.” Καθηγητής Γ. Θ. Παυλίδης.
Αντίθετα η άγνοια χειροτερεύει την ειδική μαθησιακή δυσκολία που εμφανίζεται στην ανάγνωση, στην ορθογραφία, στο γραπτό λόγο και ιδιαίτερα στη μεταφορά της σκέψης σε γραπτό. Όμως μόνο ένα στα πέντε (20%) Ελληνόπουλα της τρίτης λυκείου έχει διαγνωστεί με δυσλεξία. Δηλαδή το 80% των πραγματικών δυσλεξικών παιδιών φεύγουν από το εκπαιδευτικό σύστημα χωρίς ποτέ να έχει γίνει διάγνωση. Έτσι, στα άτομα ( και ειδικά στα παιδιά ) με δυσλεξία δεν αναγνωρίζονται οι πιέσεις και οι προκλήσεις που συναντούν και καλούνται να ξεπεράσουν στην καθημερινότητά τους, ενώ δεν είναι και μικρό το ποσοστό εκείνων που δεν γνωρίζουν καν πως έχουν δυσλεξία! Υπάρχουν διαφορετικοί βαθμοί σοβαρότητας και ξεχωριστά είδη δυσλεξίας, με πολλούς ανθρώπους να βιώνουν τα συμπτώματα με εντελώς διαφορετικό τρόπο ο καθένας. Αλλά για εκείνους που δεν έχουν δυσλεξία, μπορεί να είναι δύσκολο να κατανοήσουν, πως ακριβώς διαβάζει και αντιλαμβάνεται γενικότερα τη γλώσσα ένας δυσλεξικός.
Τα συμπτώματα της δυσλεξίας:
Τα κύρια συμπτώματα της δυσλεξίας είναι η υπερβολική δυσκολία στην ανάγνωση, στην ορθογραφία, στο γραπτό λόγο. Οι δυσλεξικοί διαβάζουν εξαιρετικά αργά και με πολλά λάθη. Συχνά πηδούν σειρές, κομπιάζουν, παραλείπουν γράμματα ή συλλαβές π.χ ( πόρι αντί ποτήρι), αντιμεταθέτουν γράμματα ( πότρα αντί πόρτα), ( μιψω αντί ψωμί), προσθέτουν συλλαβές (δορόμος αντί δρόμος), παραφθείρουν λέξεις ( μάλβι αντί μολύβι) ή αντικαθιστούν λέξεις σε τέτοιο βαθμό, ώστε μερικές φορές άλλη λέξη να βλέπουν και άλλη να διαβάζουν.
Αποδίδουν πολύ καλύτερα στα προφορικά απ΄ότι στα γραπτά και η πνευματική τους ικανότητα είναι ανώτερη από αυτή που δείχνει η σχολική τους επίδοση, η οποία είναι ανομοιογενής.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα τους βρίσκεται στη μεταφορά της σκέψης σε γραπτό λόγο. Επιπλέον, είναι εξαιρετικά ανορθόγραφοι, με πολλά γραμματικά λάθη, κολλούν τις λέξεις, παραλείπουν τα σημεία στίξης και ξεχνούν να βάζουν τόνους. Μπορούν ακόμη και να γράψουν τρεις φορές την ίδια λέξη στην ίδια πρόταση με τρεις διαφορετικούς τρόπους. Επίσης παρουσιάζουν προβλήματα στην αποστήθιση ( πχ. προπαίδεια), αλλά η μαθηματική τους λογική είναι πολύ καλή, μερικές φορές όμως υστερούν στις μαθηματικές πράξεις, δηλαδή βγάζουν λάθος αποτέλεσμα. Επιπροσθέτως έχουν ιδιαιτέρως σημαντικά προβλήματα στις ξένες γλώσσες. Οι δυσλεξικοί μπορούν να αριστεύουν στα πρακτικά μαθήματα και να αποτυγχάνουν στα θεωρητικά. Έχουν άνιση κατανομή ικανοτήτων (πχ. υπερτερούν στα πρακτικά, στα εφαρμοσμένα και στα κατασκευαστικά ενώ υστερούν στα γλωσσικά), σε αντίθεση με το μέσο παιδί, του οποίου οι ικανότητες είναι ίσα κατανεμημένες. Υπάρχουν βέβαια και άλλα λιγότερο συχνά συμπτώματα, όπως η καθρεπτική γραφή, π.χ ο αριθμός 3-ε, και το εννέα 9-ρ.
Λιγότερο συχνά παρουσιάζουν σύγχυση προσανατολισμού – κατεύθυνσης, λόγω της δυσκολίας διάκρισης του αριστερά – δεξιά και των προβλημάτων στο να ακολουθούν προφορικές οδηγίες. Ακόμη δυσκολεύονται στη βραχύχρονη μνήμη και στην αλληλοδιαδοχή. Ενώ συνήθως παρουσιάζουν πνευματική υπεροχή, συχνά τους χαρακτηρίζει συναισθηματική ανωριμότητα, η οποία εκφράζεται και με την προτίμηση να παίζουν με παιδιά μικρότερης ηλικίας.
Επίσης παρουσιάζουν και ορισμένα ιατρικά προβλήματα, όπως αλλεργίες, άσθμα, κεφαλόπονους και κοιλόπονους, που στη σχολική ηλικία κυρίως οφείλονται στο υψηλό άγχος που τους δημιουργεί η ταπεινωτική αποτυχία στο σχολείο. Οι δυσλεξικοί συνήθως έχουν ανώτερες ικανότητες αντίληψης χώρου και δημιουργικής σκέψης. Το δυσλεξικό άτομο σκέφτεται περισσότερο με εικόνες παρά με λέξεις!
Η δυσλεξία είναι εξαιρετικά παραπλανητική, γιατί δε φαίνεται στην καθημερινή προφορική επικοινωνία, αφού τα άτομα αυτά δεν παρουσιάζουν προβλήματα λόγου – ομιλίας και συχνά έχουν εξαιρετική λογική και ευφυΐα. Δηλαδή, στη δυσλεξία δεν υπάρχει πρόβλημα προφορικού ή καθαρότητας λόγου.
Ωστόσο παρά το γεγονός ότι η δυσλεξία είναι αρκετά διαδεδομένη και προκαλεί πολλά προβλήματα σε τόσους ανθρώπους, εξακολουθεί να μην είναι πλήρως αντιληπτή από τους υπολοίπους.
Συμπτώματα ανά ηλικία: Προσχολική ηλικία:
Μιλάει αργότερα από ότι τα περισσότερα παιδιά. Έχει μεγαλύτερη δυσκολία από ότι τα άλλα παιδιά στο να προφέρει λέξεις. Για παράδειγμα, το παιδί μπορεί να διαβάσει αλλάζοντας το πρώτο γράμμα από κάποιες λέξεις, καθώς τις προφέρει δυνατά. Καθυστερεί να εμπλουτίσει με νέες λέξεις το λεξιλόγιο του και δυσκολεύεται να θυμηθεί τη σωστή λέξη. Έχει πρόβλημα στην εκμάθηση της αλφαβήτου, των αριθμών, των ημερών της εβδομάδας, των χρωμάτων, των σχημάτων, στο πως να συλλαβίσει και στο πως να γράψει το όνομά του. Έχει δυσκολία να απαγγέλλει απλά ποιηματάκια ή λέξεις με ομοιοκαταληξία. Καθυστερεί να αναπτύξει επιδέξιες κινητικές ικανότητες. Για παράδειγμα, το παιδί σας μπορεί να καθυστερήσει να μάθει στο πως να κρατήσει το μολύβι σε θέση γραφής, στο πως να χρησιμοποιήσει τα κουμπιά και το φερμουάρ, ή στο πως να βουρτσίσει τα δόντια του.
Συμπτώματα από το Νηπιαγωγείο μέχρι τα 9 – 10 χρόνια:
Έχει δυσκολία στην ανάγνωση μεμονωμένων λέξεων που δεν περιβάλλονται από άλλες λέξεις. Δυσκολεύεται να μάθει τη σχέση μεταξύ γραμμάτων και ήχων. Συγχέει μικρές λέξεις όπως ”σε” και ”με”. Κάνει συχνά συγκεκριμένα λάθη στην ανάγνωση και αντίστοιχα ορθογραφικά λάθη, όπου συνήθως αλλάζει τη θέση των γραμμάτων σε μια λέξη, ή εναλλάσσει το πρώτο με το τελευταίο γράμμα σε μικρές λέξεις.
Εδώ βλέπουμε μια έκθεση δυσλεξικού παιδιού 10 ετών, κανονικής ευφυίας. (Γ. Παυλίδης Υγεία science)
Συμπτώματα από την ηλικία των 10 έως την ηλικία των 14 ετών:
Κάνει ανάγνωση σε πιο αργό ρυθμό από ότι αναμενόταν. Αλλάζει τη σειρά των γραμμάτων σε κάποιες λέξεις. Καθυστερεί να αναγνωρίσει και να μάθει προθέματα, επιθήματα, λέξεις, ρίζες και άλλες παραμέτρους ανάγνωσης και ορθογραφίας. Έχει δυσκολία στην ορθογραφία και μπορεί να γράψει την ίδια λέξη με διαφορετικούς τρόπους στην ίδια σελίδα. Αποφεύγει την ανάγνωση φωναχτά. Έχει δυσκολία με ασκήσεις / προβλήματα λέξεων στα μαθηματικά. Γράφει με δυσκολία ή έχει δυσανάγνωστη γραφή, ή ο τρόπος που πιάνει το μολύβι/στυλό, είναι περίεργος ( με ολόκληρη την παλάμη) ή πολύ σφιχτός. Αποφεύγει να γράφει γενικώς.
Συμπτώματα από το Γυμνάσιο και μετά:
Πολύ αργή ανάγνωση με πολλές ανακρίβειες. Εξακολουθεί να συλλαβίζει λανθασμένα, ή να γράφει την ίδια λέξη με διαφορετικούς τρόπους σε ένα ενιαίο κομμάτι κειμένου. Αποφεύγει τα τέστ που απαιτούν ανάγνωση και γραφή και χρονοτριβεί σε τέτοιου είδους σχολικά προβλήματα / ασκήσεις. Έχει πρόβλημα να κάνει περιλήψεις ενός κειμένου. Έχει μειωμένη ικανότητα μνήμης και χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να ολοκληρώσει μια εργασία για το μάθημα από ότι αναμενόταν. Έχει φτωχό λεξιλόγιο και δεν μπορεί να αποθηκεύσει πολλές πληροφορίες από την ανάγνωση ενός κειμένου.
Τώρα εάν το παιδί σας έχει ένα ή δύο από τα παραπάνω συμπτώματα, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει δυσλεξία. Αλλά εάν έχει πολλά από τα παραπάνω συμπτώματα ανά ηλικία, τότε θα πρέπει να απευθυνθείτε σε ειδικό επιστήμονα, για διάγνωση πιθανής δυσλεξίας.
Ο Victor Widell, δημιούργησε έναν απλό ”προσομοιωτή” δυσλεξίας στην ιστοσελίδα του, όπου μπορεί κανείς να δει σε ένα απλό κείμενο τις ποικίλες διαφοροποιήσεις στις λέξεις, όπως τις αντιλαμβάνεται ένα άτομο με δυσλεξία τη στιγμή που τις διαβάζει. Πρόκειται για ένα κείμενο γραμμένο στην Αγγλική γλώσσα, αλλά βλέποντας τον τρόπο που η κάθε λέξη μπορεί να αλλάζει στα μάτια ενός δυσλεξικού, μπορείτε κι εσείς να κατανοήσετε καλύτερα τι σημαίνει να ζει κανείς με αυτό το θέμα.
Σχέση δυσλεξίας και Διάσπασης Προσοχής ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας):
Η δυσλεξία συνήθως συνυπάρχει με το επίσης νευρολογικό, κληρονομικό πρόβλημα της διάσπασης προσοχής, της υπερκινητικότητας και της παρορμητικότητας (ανυπομονησίας), που είναι κυρίως πρόβλημα συμπεριφοράς. Τα παιδιά με διάσπαση προσοχής συχνά δεν μπορούν να συγκεντρωθούν για όσο χρόνο χρειάζεται, ώστε να ολοκληρώσουν το υπό επεξεργασία έργο τους, είναι ανυπόμονα, ανοργάνωτα, ζωηρά, ατίθασα, αεικίνητα, πειραχτήρια, βιάζονται, δεν μπορούν να περιμένουν τη σειρά τους, διακόπτουν τους άλλους, δεν τελειώνουν αυτά που αρχίζουν. Είναι ευέξαπτα με έντονα συναισθήματα, άτομα της τελευταίας στιγμής και τους λείπει η ικανότητα διαχείρισης χρόνου. Η διάσπαση προσοχής εμφανίζεται συνήθως με μαθησιακά προβλήματα, αλλά σπανίως να υπάρξει και χωρίς αυτά. Όταν όμως συνυπάρχουν, τότε το πρόβλημα γίνεται σοβαρότερο και χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση. Τόσο στη δυσλεξία όσο και στη διάσπαση προσοχής η αναλογία αγοριών – κοριτσιών είναι διεθνώς 4 προς 1.
Μην αφήνετε λοιπόν μια μαθησιακή δυσκολία, όπως η δυσλεξία να εδραιωθεί, όσο νωρίτερα διαγνωστεί τόσο καλύτερα για το παιδί και το οικογενειακό του περιβάλλον.
Βιβλιογραφία:
– Γεώργιος Παυλίδης, Καθηγητής Μαθησιακών δυσκολιών, Αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ακαδημίας Ερευνών Μαθησιακών Δυσκολιών.
– Υγεία Science
-Iatropedia.gr. http//www. iflscience.com. www.webmd.com.