Σε λίγες μέρες ή εβδομάδες τα σχολεία κλείνουν και το παιχνίδι παίρνει τη θέση του διαβάσματος. Οι καλοκαιρινές διακοπές είναι ένα θέμα ευχάριστο μεν για τους γονείς αλλά συγχρόνως τους δημιουργεί προβληματισμό και άγχος για το τι θα αποφασίσουν ως προς την καθημερινή απασχόληση των παιδιών τους. Ξεκινάει η περίοδος της ανάπαυλας αλλά και ανησυχίας για τους γονείς, αφού αλλάζουν τα ωράρια, περιμένουν τις άδειες τους για να ξεκουραστούν αλλά πρέπει και να χειριστούν μια νέα πραγματικότητα, εξαιρετικά σοβαρή αφού δεν έχουν να μοιραστούν με άλλους την καθημερινότητα των παιδιών τους.
Για κάθε οικογένεια τα ζητήματα είναι διαφορετικά: Ο αριθμός των παιδιών, οι ηλικίες τους, η οικονομική κατάσταση των γονέων, αν εργάζονται και οι δύο γονείς, ο χρόνος που μπορούν να απουσιάσουν από την εργασία τους, αν υπάρχουν διαθέσιμοι και κατάλληλοι παππούδες-γιαγιάδες και πολλά άλλα.
Αλλαγή προγράμματος: Το κύριο μέλημα στις καλοκαιρινές διακοπές είναι η προσαρμογή της οικογένειας στην αλλαγή του προγράμματος. Οι μέρες μεγαλώνουν, τα παιδιά ανατρέπουν το καθημερινό πρόγραμμα (από την ώρα που ξυπνούν το πρωί μέχρι την ώρα που κοιμούνται το βράδυ), η μέρα θα πρέπει να γεμίσει με καινούργιες δραστηριότητες, οι εργαζόμενοι γονείς πρέπει να προλάβουν εκκρεμότητες και υποχρεώσεις αλλά παράλληλα να διευθετήσουν το θέμα των παιδιών που περνούν όλη την ημέρα στο σπίτι. Οι γονείς νοιώθουν ότι τα όρια και το πρόγραμμα που ”πάλεψαν” να εφαρμόσουν το χειμώνα, κινδυνεύουν να τιναχτούν στον αέρα το καλοκαίρι. Ο χρόνος που περνούν εκτός σπιτιού αλλάζει όπως και οι κανόνες που επιβάλλουν μπορεί να είναι διαφορετικοί το καλοκαίρι απ΄ότι το χειμώνα.
Συχνή είναι η αλλαγή της συνήθειας του ύπνου και κατανομής του χρόνου. Τα παιδιά ίσως βλέπουν περισσότερη τηλεόραση και παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια ή περνούν αρκετό χρόνο παίζοντας με άλλα παιδιά σε ελεύθερους χώρους. Τα παιδιά το καλοκαίρι πρέπει να είναι όσο το δυνατόν περισσότερη ώρα εκτός σπιτιού: με μεγάλη μέρα και υψηλές θερμοκρασίες τα παιδιά που παραμένουν σπίτι αναπτύσσουν δυσφορία ενώ αυξάνονται οι τριβές και οι συγκρούσεις. Επίσης, σκεφτείτε ότι το καλοκαίρι τα παιδιά συνήθως συναναστρέφονται με διαφορετικούς ανθρώπους απ΄ότι το χειμώνα. Το χειμώνα υπάρχει το σχολείο, οι παιδαγωγοί, οι συνομήλικοι ενώ στις διακοπές υπάρχουν τα παιδιά από τη γειτονιά, ο παππούς και η γιαγιά στο χωριό, συγγενείς και φίλοι που έρχονται από το εξωτερικό, ακόμα και η αλλαγή σπιτιού και γειτονιάς (εξοχικά σπίτια). Αναπόφευκτα λοιπόν το κάθε παιδί αλλάζει συνήθειες και ανατρέπεται ευχάριστα ή και δυσάρεστα καμιά φορά, η καθημερινότητά του.
Διατήρηση προγράμματος: Μπορείτε μαζί με τα παιδιά σας να οργανώσετε ένα πρόγραμμα, αρχικά μιας εβδομάδας για να δείτε αν θα τηρηθεί! Ακούστε τα θέλω τους και πείτε τις δικές σας ιδέες. Φτιάξτε μια λίστα με τις δραστηριότητες που μπορεί να αρέσουν στο παιδί ή που θεωρείτε ότι θα το βοηθήσουν. Δείτε πως μπορείτε να οργανώσετε τη μέρα, χωρίς να ”βαραίνετε” το παιδί με υπερβολικές απαιτήσεις και υποχρεώσεις. Συχνά ακούμε γονείς να αναφέρονται με περηφάνια για τις” δύο ξένες γλώσσες” που έμαθε το παιδί τους κατά τη διάρκεια των διακοπών!
Μη γίνεστε αυστηροί, τα παιδιά θέλουν να νοιώθουν, ότι διασκεδάζουν το καλοκαίρι και όχι ότι είναι ακόμα σχολείο.
Ο ύπνος είναι σημαντικός για την ψυχική ηρεμία των παιδιών. Μην ενθαρρύνετε την παρακολούθηση τηλεόρασης, συμφωνείστε μαζί πότε θα μπορούν να βλέπουν μια ταινία ή ένα παιδικό πρόγραμμα σε χρόνο κατάλληλο. Η παρακολούθηση ανεξέλεγκτων προγραμμάτων προκαλεί ένταση, εθισμό και επιθετικότητα πολλές φορές.
Αποφασίστε μια συγκεκριμένη ώρα ύπνου, με κάποια ευελιξία τα Σαββατοκύριακα. Βρείτε χρόνο για μάθηση και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, επισκεφθείτε μουσεία, πάρκα, αρχαιολογικούς χώρους. Επισκεφθείτε μέρη που έχετε αναμνήσεις από τα παιδικά σας χρόνια και διηγηθείτε τους ιστορίες για τους προγόνους σας.
Η επικοινωνία: Οι διακοπές μας δίνουν την ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα τα παιδιά μας, να μειωθεί η απόσταση που δημιουργεί η καθημερινότητα και το συνεχές άγχος του ”τρέχω να προλάβω”. Οι καθημερινές συζητήσεις γύρω από το τραπέζι γίνονται χωρίς την πίεση του χρόνου και οι απόψεις των παιδιών ακούγονται με υπομονή, έτσι μαθαίνουν ότι η γνώμη τους έχει σημασία στην οικογένειά τους και αυτομάτως ενθαρρύνεται η αυτοπεποίθησή τους. Η οικογένεια λειτουργεί ως ομάδα με κανόνες, υποχρεώσεις και απαραίτητες ανταμοιβές, είναι μοναδική ευκαιρία ” η ανάθεση ευθυνών” ακόμη και στα μικρότερα μέλη.
Δραστηριότητες – τα παιδιά παίρνουν πρωτοβουλίες.
Οι θερινές διακοπές είναι συνώνυμες με την ξεγνοιασιά και το παιχνίδι. Είναι ο κατάλληλος καιρός να ξεκινήσουν τα παιδιά δραστηριότητες που ενώ θα έχουν το στοιχείο της μάθησης, ταυτόχρονα θα γίνονται με ένα πιο χαλαρό και απελευθερωτικό τρόπο. Μπορούν να ενισχύουν την αυτοπεποίθησή τους μαθαίνοντας σημαντικά πράγματα γύρω από την προσωπικότητά τους, ν΄ανακαλύψουν κρυμμένα ταλέντα και ενδιαφέροντα ενώ ταυτόχρονα θα διασκεδάζουν. Οι δραστηριότητες θα πρέπει να είναι χαλαρές, να επιτρέπουν τον αυθορμητισμό, να αποτρέπουν τον στείρο ανταγωνισμό και να ενθαρρύνουν την ελεύθερη έκφραση.
Ενδεικτικά έχει προταθεί από ειδικούς:
* Μωρά: μουσική, κίνηση, τραγούδι, περίπατοι στη φύση, έτσι βοηθούνται να ηρεμούν, να ενεργοποιούνται και να μαθαίνουν.
*Παιδάκια 1-2 ετών: Προμηθευτείτε υλικά για να αυτοσχεδιάσετε, κουταλάκια, δοχεία, κύπελλα, κουτιά, πολύχρωμα κομμάτια χαρτιών. Παίξτε κουκλοθέατρο λέγοντας απλές λεξούλες για την ανάπτυξη της ομιλίας, παίξτε παλαμάκια και παιχνίδια με τα χέρια, βοηθήστε τα με χορό, ν΄αποκτήσουν ισορροπία.
*Παιδάκια 2 – 3 ετών: Μάθετε τους ρυθμούς της μουσικής, επιχειρήστε θεατρικές παραστάσεις με αυτοσχέδια ρούχα, αφήστε τα να αυτοσχεδιάσουν ζώα, μάθετέ τα να παίζουν με πλαστελίνη.
*Παιδάκια 3 – 4 ετών: Παίξτε σκηνές από τα αγαπημένα τους παραμύθια, παντομίμα, παιδικά τραγούδια, κατασκευές, κουκλοθέατρο, κολάζ. Πηγαίνετε τα, σε συναυλίες και παιδικές θεατρικές παραστάσεις.
* Προσχολική ηλικία: Αφηγηθείτε αληθινές ιστορίες, φτιάξτε μαζί συλλογές από φυσικά υλικά που θα μαζέψετε από εκδρομές στο βουνό και στη θάλασσα, τακτοποιείστε σε άλμπουμ φωτογραφίες τους, πηγαίνετε σε τοπικά πανηγύρια, χορέψετε και τραγουδίστε μαζί τους.
* Παιδιά σχολικής ηλικίας: σ΄αυτές τις ηλικίες τα παιδιά ασχολούνται περισσότερο με οργανωμένες δραστηριότητες, που πραγματοποιούνται από διάφορους συλλόγους της περιοχής τους ή της πόλης τους. Προτείνονται πολλές δράσεις, αθλητικές, μουσικές, νέες τεχνολογίες, Lego, Robot κλπ, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των παιδιών.
Ο ελεύθερος χρόνος που υπάρχει το καλοκαίρι δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως χαμένος χρόνος. Τα παιδιά δοκιμάζουν νέες τεχνικές ενώ τους δίνεται η ευκαιρία να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους. Μπορούν να αναλάβουν πρωτοβουλίες μέσα στο σπίτι, να τακτοποιούν το δωμάτιο τους, να ετοιμάζουν το πρωινό τους, συνήθειες που ίσως τις συνεχίσουν και το χειμώνα.
Διακοπές με τ΄αδέλφια
Ποια είναι η ηλικία των δικών σας παιδιών; Μπορούν να κάνουν παρέα; Μήπως νιώθετε ότι έχετε δύο, ακόμα και τρία, διαφορετικά στρατόπεδα στο σπίτι;
Οι γονείς συχνά προσπαθούν να επιβάλλουν ένα κοινό πρόγραμμα και για τα δύο παιδιά. Όταν όμως δεν αποδίδει αυτό, μπορούν να διαχωρίσουν τις καθημερινές δραστηριότητες ως ένα βαθμό.
Οι δυο γονείς αναλαμβάνουν διαφορετικές δράσεις, π.χ ο μπαμπάς να πάει για ψάρεμα με το γιο, η μαμά για ψώνια με το κορίτσι, ή ο μπαμπάς στο κολυμβητήριο με την κόρη και η μαμά στις κούνιες με το αγόρι της. Έτσι θα προσαρμοστούν στις διαφορές μεταξύ των παιδιών τους.
Θέλουμε να αναφερθούμε και στις πολυμελείς οικογένειες που έχουν ν΄αντιμετωπίσουν και στις διακοπές περισσότερες δυσκολίες από τις οικογένειες με ένα παιδί. Έχουν όμως και ένα μεγάλο πλεονέκτημα: ότι τα παιδιά είναι πάντα με παρέα, μπορούν να παίξουν και να διασκεδάσουν μεταξύ τους και αφήνουν τους γονείς να πάρουν μια ανάσα, ξέροντας ταυτόχρονα, ότι τα παιδιά τους περνάνε καλά. Τα παιδιά που έχουν αδέλφια έχουν το πλεονέκτημα ότι δε φοβούνται να αντιμετωπίσουν μόνα τους μια καινούργια και άγνωστη παρέα. Κοινωνικοποιούνται, μαθαίνοντας και εξερευνώντας μαζί με τ΄αδέλφια τους. Ακόμη κι αν φαινομενικά δείχνουν να μην πολύ-παίζουν το ένα με το άλλο ή τσακώνονται μεταξύ τους, έχουν ανά πάσα στιγμή ένα σύμμαχο και ”συνένοχο”, όταν θέλουν να κάνουν κάτι κρυφά από τους γονείς, κάτι ”παράτολμο” ή ”απαγορευμένο”.
Τα μοναχοπαίδια δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα. Κι όμως, αυτό είναι κάτι που όλα τα παιδιά, αλλά ειδικότερα αυτά που μεγαλώνουν χωρίς αδέλφια το έχουν πολύ μεγάλη ανάγκη. Γιατί συμβαίνει αυτό; Το ” δέσιμο” με το μοναχοπαίδι είναι πιο σφιχτό, καμιά φορά ασφυκτικό, κάτι που απορρέει από το γεγονός ότι όλος ο έλεγχος των γονιών εστιάζεται πάνω σ΄αυτό το μοναδικό παιδί, αλλά και από το ότι οι γονείς του ενός παιδιού δεν έχουν την ευκαιρία να χαλαρώσουν και να συνειδητοποιήσουν ότι τα παιδιά δεν είναι τόσο ευάλωτα και τόσο ανήμπορα όσο φαίνονται.
Έτσι τα μοναχοπαίδια πολύ συχνά μεγαλώνουν υπερπροστατευμένα, με αποτέλεσμα, όταν συμβαίνει αυτό, να είναι πιο ανώριμα, πιο εξαρτημένα από τους γονείς, πιο φοβισμένα.
Οι διακοπές με ένα μοναχοπαίδι είναι δύσκολες και οι γονείς πρέπει να ενεργοποιήσουν τη φαντασία τους για να τις κάνουν ευχάριστες και δελεαστικές τόσο για τους ίδιους όσο και για το παιδί τους. Βέβαια όταν τα παιδιά είναι ακόμη μωρά ή νήπια 2-3 ετών, τότε τα πράγματα στις διακοπές είναι πιο απλά για τις οικογένειες με ένα παιδί μόνο. Είναι πιο εύκολο οι γονείς να φροντίσουν για το φαγητό, το μπάνιο, τη βόλτα, τον ύπνο, αλλά και το παιχνίδι, όταν έχουν ένα μωρό ή νήπιο παρά δύο ή περισσότερα.
Συνήθως ένα μοναχοπαίδι όταν βρεθεί στις διακοπές με καινούργια παρέα παιδιών ντρέπεται και διστάζει να τα πλησιάσει. Σε καμία περίπτωση δεν είναι ενθαρρυντικό για το παιδί να του λέμε: ”Έλα βρε, τι φοβάσαι, δε θα πάθεις τίποτα αν παίξεις με τ΄άλλα παιδιά, μη ντρέπεσαι κοτζάμ άντρας είσαι πια”. Με υπομονή θα πρέπει να το αφήσουμε να βρει τη δική του στιγμή και το δικό του τρόπο προσέγγισης.
Στις διακοπές είναι ακόμη πιο σημαντικό από τον υπόλοιπο χρόνο να συγκρατήσουμε την υπερπροστατευτική μας τάση. Το παιδί μας πρέπει να βγει λίγο από τους συνηθισμένους ρυθμούς, να λερωθεί, να σκονιστεί, να τρέξει, να σκαρφαλώσει ακόμη και το παντελόνι του να σκίσει, να κάνει ότι του αρέσει τελοσπάντων!
Ας μη μας δίνει αναφορά κάθε πέντε λεπτά για το πού βρίσκεται και ας κάνει και παρέα με παιδιά που δεν εγκρίνουμε. Στις διακοπές όλοι έχουμε ανάγκη από ανεξαρτησία και ελευθερία.
Αξίζει να αναφερθούμε στις σκέψεις του μεγάλου ψυχαναλυτή- παιδοψυχίατρου Ντ. Βίννικοτ, για το παιχνίδι των μεγάλων με τα παιδιά, στο βιβλίο του ”Το παιδί το παιχνίδι και η πραγματικότητα”. ”Υπάρχουν πολλά στοιχεία στο παιχνίδι που οι μεγάλοι δε μπορούν να προσεγγίσουν….Στην πραγματικότητα, όταν οι μεγάλοι παίζουν μ΄ένα παιδί, το φυσιολογικό ”τρελλό” στοιχείο που εμπεριέχεται στο παιδικό παιχνίδι μοιάζει ξαφνικά παράλογο.
Έτσι, αν δεν υπάρχουν άλλα παιδιά, το παιδί αναχαιτίζεται στο παιχνίδι και χάνει την ευχαρίστηση που δίνουν η ασυνέπεια, η έλλειψη ευθύνης και η παρορμητικότητα…. Το παιχνίδι του φαίνεται ανόητο…Τα παιδιά που παίζουν μαζί, έχουν μια απέραντη ικανότητα να εφευρίσκουν απίθανες λεπτομέρειες και να παίζουν για πολλές ώρες χωρίς να κουράζονται”.
Κάτι άλλο που πρέπει να έχουν στο νου τους οι γονείς και ιδιαίτερα όσοι έχουν ένα παιδί, είναι ότι οι διακοπές για τα παιδιά δε σημαίνουν το ίδιο και για τους μεγάλους. Για ένα παιδί δεν είναι τόσο σημαντικό (ίσως και καθόλου) να δει καινούργια μέρη, να κάνει τουρισμό ή να αποδράσει απ΄όλους και απ΄όλα. Η διαφορά που έχουν οι διακοπές των παιδιών από την υπόλοιπη ζωή τους είναι, ότι τότε έχουν τη μοναδική ίσως ευκαιρία να ζήσουν όπως ταιριάζει ”στα μέτρα τους”, και αυτή την ευκαιρία θα πρέπει να τους την προσφέρουμε.
Σας ευχόμαστε Καλό Καλοκαίρι με αγάπη και φροντίδα για την οικογένειά σας!