Στο γραφείο μου έρχονταν συχνά γονείς αγανακτισμένοι αλλά και προβληματισμένοι σχετικά με την επιμονή των παιδιών τους να ζητούν κάθε πρωί χρήματα για να αγοράσουν κάτι από το κυλικείο ή το περίπτερο. Πεισματικά απέρριπταν την πρόταση των γονιών τους για το σπιτικό κέικ, τοστ ή φρούτο. Συγκεκριμένα μου έλεγαν :
“Ζηλεύουν που βλέπουν άλλα παιδιά να αγοράζουν από το κυλικείο τρόφιμα ή χυμούς, εμείς φτιάχνουμε πιο θρεπτικά και υγιεινά στο σπίτι, στοιχίζουν και λιγότερο, αλλά δεν μπορούν να το καταλάβουν”.
“Το να αγοράζουν απ΄έξω κάθε μέρα, είναι ένα σημαντικό έξοδο για μας που έχουμε δύο παιδιά, όσο μεγαλώνουν θα ζητούν περισσότερα, θα τα καταφέρουμε με ένα μισθό;”
Είναι αλήθεια ότι στην εποχή μας, υπάρχει απίστευτη αφθονία αγαθών, ενώ καθημερινά τα μέσα ενημέρωσης μας βομβαρδίζουν με νεόφερτα προϊόντα δελεαστικά για μικρά παιδιά.
Ο καταναλωτισμός δεν έχει προηγούμενο για όλους μας.
Η σημερινή γενιά παιδιών είναι πιο σπάταλη από ποτέ. Οι έφηβοι και τα παιδιά ξοδεύουν πολύ περισσότερα από άλλες γενιές. Σκεφθείτε μόνο το γεγονός ότι, το παιδί για να παίξει ένα παιγνίδι στο smartphone ή στο tablet πρέπει να πληρώσει για να το κατεβάσει! Η ραγδαία έκρηξη της τεχνολογίας συμβάλλει στη σπατάλη των χρημάτων. Τις προηγούμενες δεκαετίες δεν υπήρχαν πιστωτικές κάρτες ούτε οι αγορές γίνονταν μέσω του διαδικτύου. Πιστεύω, πως σήμερα περισσότερο από ποτέ είναι επιτακτική η ανάγκη για καλλιέργεια οικονομικής συνείδησης και σωστού χειρισμού των χρημάτων από τα παιδιά μας. Εμείς, ως γονείς είμαστε οι δάσκαλοί τους, το παράδειγμα μας θα ακολουθήσουν και το “κουμάντο”μας θα έχουν οδηγό. Αν εμείς οι ίδιοι είμαστε σπάταλοι, δεν πληρώνουμε τους λογαριασμούς μας, είμαστε ασυνεπείς στις υποχρεώσεις μας, μη περιμένουμε να πείσουμε τα παιδιά μας για την ιδέα της σωστής διαχείρισης των χρημάτων και την αξία της αυτοσυγκράτησης.
Πολλοί γονείς ρωτούν: “Ποια είναι η κατάλληλη ηλικία για να δίνουμε χρήματα στα παιδιά και να έχουν δικό τους πορτοφόλι”; Όπως με κάθε δεξιότητα, είναι σημαντικό να αρχίσουμε νωρίς, μόλις τα παιδιά αρχίζουν να κατανοούν την έννοια των χρημάτων και μπορούν να μετρούν. Θεωρούμε πως η σχολική ηλικία είναι κατάλληλη και μάλιστα στην Α΄δημοτικού, με την προϋπόθεση όμως, το παιδί να κατανοεί π.χ ότι με 1 ευρώ μπορεί να αγοράσει ένα τοστ στο σχολικό κυλικείο. Για κάποια παιδιά είναι ακόμα νωρίς και θα πρέπει οι γονείς να περιμένουν. Πολύ πιο νωρίς όμως οι γονείς θα πρέπει να μιλάνε για τα χρήματα και την αξία τους. Έτσι θα μάθουν τη σωστή διαχείριση, την αποταμίευση, αλλά και να ελέγχουν την παρορμητικότητα τους. Πηγαίνουμε μαζί στα καταστήματα παιγνιδιών, παρατηρούμε και σχολιάζουμε “αυτό είναι πολύ ακριβό” ή ” εκείνο είναι για τα χρήματα που διαθέτουμε και μπορούμε να το αγοράσουμε”. Εξηγούμε ότι αυτό το παιγνίδι το “αγοράζουμε” δεν το “παίρνουμε” και ούτε μας το “χαρίζουν”. Σιγά-σιγά και όταν έχουν την αίσθηση των αριθμών, τους δείχνουμε πρώτα τα κέρματα, ώστε να εξοικειωθούν με τις μικρές αξίες και μετά τους ζητάμε να μετρήσουν εκείνα πριν πληρώσουν. Συχνά πρέπει να τους υπενθυμίζουμε ότι τα χρήματα μας δεν είναι ανεξάντλητα και γρήγορα τελειώνουν. Έτσι συνειδητοποιούν ότι πολλές επιθυμίες τους δεν θα εκπληρώνονται πάντα.
Πόσα χρήματα πρέπει να τους δίνουμε; Το ποσό που κανονικά πρέπει να δίνουν οι γονείς στα παιδιά τους εξαρτάται πάντα από τις οικονομικές δυνατότητες της κάθε οικογένειας αλλά και από την ηλικία των παιδιών. Έχει αναφερθεί ότι σωστό και λογικό είναι, σύμφωνα και με τα δεδομένα της εποχής μας, ένα ευρώ ανά ηλικιακό έτος. Έτσι π.χ. ένα παιδάκι 6 ετών μπορεί να έχει χαρτζιλίκι 6 ευρώ τη βδομάδα. Δώστε το χαρτζιλίκι καλύτερα σε κέρματα, παρά σε χαρτονομίσματα. Είναι ευκολότερο να τα υπολογίσουν. Οι γονείς θα πρέπει να καθορίζουν το ποσό ανάλογα με το τι θα αγοράζει ή τι χρειάζεται το παιδί τους. Δοκιμασμένη συνταγή που εμείς προτείνουμε, είναι να δίνετε χαρτζιλίκι σε καθορισμένη μέρα, ας πούμε κάθε Κυριακή βράδυ που θα το έχουν για όλη τη βδομάδα. Έτσι θα μάθουν να προγραμματίζουν τα έξοδα τους για μια ολόκληρη βδομάδα. Αν συμβεί κάτι έκτακτο, τότε μπορείτε να συζητήσετε και να αυξήσετε το ποσόν. Όμως εξ αρχής πρέπει να γίνει ξεκάθαρο τόσο στο παιδί αλλά και σε σας, ότι αν δεν υπολογίζει σωστά τα χρήματα του, τότε θα υποστεί τις συνέπειες. Και επειδή τελευταία, πολύς λόγος γίνεται για την “ενσυναίσθηση”, θεωρώ ότι “ενσυναίσθηση” δεν είναι να καλύπτεις κάθε ανάγκη του παιδιού σου! Δηλαδή δε θα του δίνετε επιπλέον χρήματα αν έχει ξοδέψει το καθορισμένο “βδομαδιάτικο”. Βέβαια το παιδί θα κάνει και λάθη γιατί μπορεί να ξοδέψει όλα του τα χρήματα αλόγιστα με μια αγορά. Θα πρέπει να μιλήσετε γιαυτό σαν καλή, διδακτική εμπειρία. Σίγουρα θα στενοχωρηθείτε βλέποντας παραπονεμένο το παιδάκι σας, όμως θα του δώσετε το καλύτερο μάθημα ζωής: Θα μάθει ότι “τα χρήματα είναι σαν τα πρόβατα και θέλουν καλό βοσκό” που λέμε εμείς στην Κρήτη, κι αν δεν τα προσέχει, θα τα φάνε κάθε λογής λύκοι! Αν εφαρμόσετε το “καθορισμένο ποσό” βδομαδιάτικο ή μηνιαίο για μεγάλα παιδιά, έκπληκτοι θα διαπιστώσετε ότι, όχι μόνο δεν το ξοδεύουν όλο, αλλά κάνουν και αποταμίευση! Ακόμη θα σταματήσουν οι καθημερινοί διαπληκτισμοί του ” θέλω και τούτο και κείνο και τ΄άλλο”, αν του μένουν χρήματα ας τ΄αγοράσει μόνο του, διαφορετικά στην επόμενη πληρωμή!
Χαρτζιλίκι και δουλειές στο σπίτι: Αναμφισβήτητα, όλα τα μέλη της οικογένειας πρέπει να συμμετέχουν στις δουλειές του σπιτιού, ανάλογα με τις δυνατότητες που έχουν. Έτσι αυτονόητη υποχρέωση των παιδιών είναι η τακτοποίηση του δωματίου τους, το συμμάζεμα των παιγνιδιών, η βοήθεια στο στρώσιμο του τραπεζιού, η φροντίδα των κατοικίδιων που τυχόν τους ανήκουν. Είναι λάθος ορισμένων γονιών να δωροδοκούν τα παιδιά τους για τα αυτονόητα: “αν στρώσεις το κρεβάτι σου θα πάρεις 1 ευρώ”. Έτσι παίρνουν το μήνυμα ότι θα πρέπει να πληρώνονται για οτιδήποτε κάνουν, ακόμη και για τις απλές υποχρεώσεις τους.
Πολλές φορές τα παιδιά παραπονιούνται ότι οι συμμαθητές τους, έχουν πάντα αρκετά χρήματα και γιατί όχι και εκείνα. Όταν είναι σε παιδική ηλικία θα τους εξηγήσουμε ότι κάθε σπίτι και κάθε οικογένεια έχει τα δικά της οικονομικά και το δικό της πρόγραμμα ζωής. Η δική μας οικογένεια αυτά μπορεί να διαθέσει. Τώρα σε περίπτωση που το παιδί βρίσκεται στην προεφηβεία ή και αργότερα θα πρέπει να δείξετε περισσότερη κατανόηση γιατί ίσως το παράπονο του είναι περισσότερο κοινωνικής φύσεως και όχι πραγματική ανάγκη. Αν όμως παρ΄όλα αυτά, δεν μπορείτε να ικανοποιήσετε τις απαιτήσεις του θα εξηγήσετε ξανά ότι “εμείς ως εδώ μπορούμε”. Ακόμα θυμάμαι τη μητέρα μου να μου λέει το χιλιοειπωμένο ” δεν έχουμε, μακάρι να είχαμε και δε θα σου χαλούσαμε το χατήρι,” όταν ζητούσα κάτι που φαινόταν “περιττό”. Αργότερα συνειδητοποίησα ότι αυτό το “δεν έχουμε” μπορεί να με στενοχωρούσε και να με εκνεύριζε τότε (ιδιαίτερα στην εφηβεία μου) αλλά στάθηκε και αφορμή να θέσω στόχους στη ζωή και μέτρο στα οικονομικά μου.
Συχνά οι γονείς ακούν από τα παιδιά τους: ” Σήμερα δανείστηκα χρήματα από τον φίλο μου το Γιώργο”. Τι να απαντήσουμε; Με απλά λόγια εξηγούμε: Χρησιμοποιούμε μόνον τα χρήματα που έχουμε στην τσέπη μας, που είναι δικά μας. Αν δανειστώ θα πρέπει να τα επιστρέψω άμεσα. Αν με δανείσει ο φίλος μου, μήπως θα τα στερηθεί ο ίδιος; Τα χρήματα που έχει κάθε παιδί στο πορτοφόλι του είναι υπολογισμένα και του χρειάζονται. Αν πραγματικά προκύψει κάποια ανάγκη καλύτερα θα είναι να ενημερώσει το δάσκαλό του. Καμιά φορά τα παιδιά δανείζονται μεταξύ τους για να δείξουν πόσο “καλοί φίλοι” είναι! Αυτό, ας μην το παρατηρήσουμε αν γίνει μια-δυο φορές.
Με απλά παραδείγματα από την καθημερινότητα, μπορούμε να μάθουμε στα παιδιά την διαχείριση των χρημάτων.
Συνειδητή κατανάλωση: Βοηθώντας τα παιδιά να διαλέξουν λίγα ποιοτικά και λειτουργικά παιγνίδια ή ρούχα, τα μαθαίνουμε να προσέχουν πως να ξοδεύουν χρήματα και να έχουν σωστό προγραμματισμό στη ζωή τους. Επίσης ας βάλουν τη φαντασία τους να κατασκευάσουν ένα παιγνίδι με δικά τους απλά υλικά, να παίξουν ρόλους με τους φίλους τους, να προσφέρουν ότι πια δεν χρειάζονται. Όλα αυτά θα τους δώσουν περισσότερη χαρά.
Παίξτε με τα παιδιά σας παιγνίδια ρόλων: Εγώ είμαι ο περιπτεράς και συ ο πελάτης. Παράδειγμα: -Τόσο κάνει μια σοκολάτα. -Με τα ευρώ που έχω μπορώ να την αγοράσω; Έτσι σιγά-σιγά θα μάθουν την έννοια των χρημάτων και αυτό το πάρε-δώσε, ενέχει και την έννοια της κοινωνικοποίησης τους.
- Πριν επισκεφθούμε το super-market, ας φτιάξουμε μαζί μια λίστα με τα πράγματα που χρειαζόμαστε και αυτή θα τηρήσουμε απαρεγκλίτως.
- Έρευνα αγοράς. Δείξτε του πως να συγκρίνει τις τιμές ανάμεσα σε διαφορετικά καταστήματα και να αναζητά τις προσφορές δίνοντας όμως έμφαση και στην ποιότητα των προϊόντων.
- Μη διστάσετε να εξηγήσετε στο παιδί ότι: “Αν αγοράσεις αυτό το ηλεκτρονικό παιγνίδι δεν θα έχουμε χρήματα για το μπουφάν που πραγματικά χρειάζεσαι”. Βοηθήστε το να σκεφτεί αν πραγματικά αξίζει να δώσετε τόσα χρήματα για το συγκεκριμένο παιγνίδι.
- Ενθαρρύνετε το, να θέσει ένα στόχο για να αποκτήσει κάτι που θέλει, δωρίστε του ένα κουμπαρά ή ανοίξτε ένα τραπεζικό λογαριασμό.
- Σχεδιάστε μαζί τη γιορτή ή τα γενέθλια του και εξηγείστε του πόσο θα στοιχίσουν αυτά που θα χρειαστείτε για να πραγματοποιήσετε την εκδήλωση. Προσωπικά, σας προτείνω να κάνετε τις εκδηλώσεις που αφορούν τα παιδιά σας, στο σπίτι σας. Θα είναι γεμάτες ζεστασιά,τρυφεράδα, συνεργασία (ετοιμάζουμε μαζί με το παιδί), κοινωνικότητα, αναμνήσεις και τελικά πιο συμφέρουσες από τα κατά παραγγελία “γενέθλια” εκτός σπιτιού!
- Βοηθήστε τα να μάθουν να αποφεύγουν τις γρήγορες και αυθόρμητες αγορές. Πρέπει πρώτα να σκεφθούν αν πραγματικά χρειάζονται κάτι πριν ξοδέψουν άδικα τα χρήματα τους.
- Προσοχή στις διαφημίσεις. Εξηγήστε τους το ρόλο των διαφημίσεων τόσο στην τηλεόραση όσο και στο διαδίκτυο. Με πόσο έξυπνο τρόπο προσπαθούν να δελεάσουν τους θεατές προκειμένου να πουλήσουν τα προϊόντα τους!
- Εφηβεία: Πρέπει να βοηθήσουμε τον έφηβο να καταλάβει πως “βγαίνουν” τα χρήματα. Ας εργαστεί λίγες ώρες το καλοκαίρι, ας βοηθήσει στις αγροτικές εργασίες (μάζεμα ελιών-σταφυλιών) ή στην εργασία φίλων και συγγενών. Έτσι θα μάθει πως κερδίζονται τα χρήματα και θα εκτιμήσει την αξία τους.
- Ανοίξτε του ένα λογαριασμό στην τράπεζα, όπου θα καταθέτει από το περίσσευμα του. Θα μάθει έτσι να θέτει στόχους, όμως όσα χρήματα κι αν διαθέτετε αφήστε το να αγοράσει κάτι από τις δικές του οικονομίες. Μόνον έτσι θα νιώσει οικονομικά ανεξάρτητος!
- Είναι σημαντικό ο έφηβος να παρακολουθεί τον τρόπο συναλλαγών σας. Να μάθει π.χ για τους μηνιαίους λογαριασμούς, πως πληρώνετε μέσω διαδικτύου, για τα δάνεια που τυχόν έχετε πάρει, έτσι αργότερα θα μπορεί να διαχειριστεί σωρεία συναλλαγών.
- Πιστωτικές κάρτες: Έρχεται η στιγμή που θα φύγουν από το σπίτι για να σπουδάσουν. Πρέπει να γνωρίζουν πολλά μυστικά και τυχόν “παγίδες” των πιστωτικών καρτών. Τονίστε την έννοια του χρέους και την αποπληρωμή του.
- Εξαναγκαστικές αγορές: Συχνά η ηλικιακή ομάδα της εφηβείας χρησιμοποιεί την συμπεριφορά της “εξαναγκαστικής αγοράς” πραγμάτων, όπως π.χ αγορά ενός ακριβού κινητού, ακριβών ρούχων, πιέζοντας σας. Εδώ χρειάζεται διπλωματία, υπομονή, ψυχραιμία. Πρέπει να εξηγήσουμε ότι δεν μπορούμε να διαθέσουμε ένα μεγάλο ποσόν για τις απαιτήσεις του, αφού έχουμε τόσες άλλες προτεραιότητες (πληρωμή λογαριασμών-αγορά τροφίμων). Για να μην είστε απόλυτοι όμως, μπορείτε να πείτε ” θα το σκεφθούμε κι αν μας περισσέψουν χρήματα τότε θα πάρουμε αργότερα”.
Σας παραθέτω μια “έξυπνη ιδέα”, σχετική με τη διαχείριση των χρημάτων από μικρά παιδιά.
- Βήμα 1. Βρίσκουμε 3 διαφανή βάζα με καπάκι. Αφήνουμε τα παιδιά να τα διακοσμήσουν όπως τους αρέσει. Κολλάμε σε κάθε βάζο από μια ετικέτα που θα γράφει: Ξοδεύω – Αποταμιεύω – Προσφέρω.
- Βήμα 2. Συζητούμε για την χρησιμότητα των 3 βάζων και εξηγούμε τι σημαίνει “ξοδεύω”- “αποταμιεύω” “προσφέρω”.
- Βήμα 3. Το παιδί παίρνει το βάζο στο δωμάτιο του και το τοποθετεί σε όποια θέση του αρέσει.
Κάθε φορά που τα παιδιά παίρνουν χρήματα, τα μοιράζουν στα βάζα, σύμφωνα με όσα τους έχουμε πει. Εκείνα θα αποφασίσουν πόσα θα ξοδέψουν, πόσα θα φυλάξουν, πόσα θα δώσουν για καλό σκοπό. Μαθαίνουν έτσι να ζυγίζουν καταστάσεις και να παίρνουν αποφάσεις από πολύ μικρά!
Τελειώνοντας, θυμάμαι και θέλω να σας μεταφέρω μια αληθινή ιστορία ενός πατέρα (υψηλού μορφωτικού και κοινωνικού επιπέδου), για την δωροδοκία του γιου του, προκειμένου να “γίνει άριστος μαθητής”.
Μου έλεγε λοιπόν: “Επιθυμία μου είναι να δω τον γιό μου επιστήμονα κύρους, ν΄ακολουθήσει τα βήματά μου, να γίνει διάδοχος μου. Του έχω πει ότι: Αν μου φέρνεις Άριστα κάθε μέρα, θα παίρνεις 1 ευρώ, αν μόνο Άριστα, μισό ευρώ, αν όμως φέρνεις κακούς βαθμούς θα πληρώνεις σε μένα κάποια ευρώ από το χαρτζιλίκι σου”!
Υπάρχουν και αυτοί οι γονείς δυστυχώς!
*Χαρτζιλίκι: Τούρκικη λέξη harclik και στα Αραβικά kharj που σημαίνει δαπάνη, μικρό ποσό χρημάτων που δίνουν οι γονείς στα παιδιά τους ή που απαιτείται για τα καθημερινά μικροέξοδα κάποιου. Πηγή: Βικιλεξικό