Προτού αναφερθούμε σε πρακτικές συμβουλές με τις οποίες οι γονείς μπορούν να μειώσουν τον αρνητισμό του παιδιού να πάει στο σχολείο του, είναι βασικό να κάνουμε μια σύντομη αναφορά στις θεμελιώδεις ανάγκες των παιδιών που τους εξασφαλίζουν την ψυχική υγεία και τη γενική ευημερία στη ζωή.
Η πρωταρχική από αυτές τις ανάγκες, είναι η ικανοποίηση των βασικών βιολογικών θεμάτων τους, που περιλαμβάνει, το καταφύγιο, τη θαλπωρή, την τροφή, την ανάπαυση καθώς και τους κανόνες υγιεινής και την προστασία από τους κινδύνους. Μετά από αυτά, μια βασική ανάγκη των παιδιών είναι η στοργή, που περιλαμβάνει τη φυσική επαφή (χάδια, αγκαλιές, φιλιά) καθώς και την τρυφερότητα, την ευχαρίστηση, το θαυμασμό αλλά και την υπομονή μας. Μια ακόμη βασική ανάγκη τους είναι να νιώθουν ασφάλεια σ΄ένα περιβάλλον με σταθερά πρόσωπα φροντίδας μέσα σε μια αρμονική οικογενειακή ατμόσφαιρα. Απαραίτητος είναι ο έπαινος και η ενθάρρυνση, όπως ο έλεγχος και η καθοδήγηση από τους γονείς τους. Οι γονείς πρέπει να διδάσκουν στο παιδί τους, την κοινωνική συμπεριφορά, που περιλαμβάνει την έννοια της πειθαρχίας μέσα στα πλαίσια της παιδικής αντίληψης. Επίσης, οι γονείς θα πρέπει να δείχνουν υπομονή με σκοπό να μιμηθεί το παιδί τους, το δικό τους μοντέλο συμπεριφοράς, να είναι ειλικρινείς, να έχουν ενδιαφέρον και καλοσύνη για τους συνανθρώπους τους.
Οι γονείς πρέπει απαραίτητα να μάθουν στα παιδιά την υπευθυνότητα. Αρχικά το παιδί πρέπει να είναι υπεύθυνο για απλά πράγματα, όπως η ατομική φροντίδα, η τακτοποίηση των παιχνιδιών ή η βοήθεια στη κουζίνα (μεταφορά πιάτων, πετσετούλες) κλπ. Αργότερα πρέπει να προστεθεί σ΄αυτά και η λήψη αποφάσεων, αποκτώντας έτσι εμπειρία μέσα από τα λάθη και τις επιτυχίες του και λαμβάνοντας επαίνους και ενθάρρυνση για να αγωνίζεται και να πετυχαίνει περισσότερα.
Η πρωτοβουλία, το να παίρνουν τις δικές τους αποφάσεις, πάντα μέσα στα πλαίσια των οικογενειακών κανόνων και κοινωνικών ορίων είναι απαραίτητο συστατικό για τη φυσιολογική τους ανάπτυξη. Τα παιδιά πρέπει να έρχονται αντιμέτωπα με τα αποτελέσματα των επιλογών τους, φυσικά μέσα στα ηλικιακά και γνωστικά τους πλαίσια. Η προστασία είναι χρήσιμη αλλά και η υπερπροστατευτικότητα είναι εξίσου λανθασμένη όσο και η απαίτηση για πρόωρη λήψη ευθυνών και ανεξαρτητοποίηση.
Όταν ένα παιδί αρνείται πεισματικά να επιστρέψει στο σχολείο, επικαλούμενο κάποια σωματικά συμπτώματα, οι γονείς πρέπει να σκεφθούν κάποια πρότυπα συμπεριφοράς, ώστε να το βοηθήσουν να ξεπεράσει τους φόβους του. Αρχικά βέβαια θα πρέπει να συμβουλευτούν τον παιδίατρο τους, ώστε να αποκλειστούν τα οργανικά αίτια.
Υπάρχει μια αιτιολογική σχέση ανάμεσα στον εμετό, τον πονοκέφαλο, το άσθμα και το σχολείο; Υπάρχει, λένε οι ειδικοί.
Τα διαγωνίσματα, η βαθμολογία, η απόρριψη, η περιθωριοποίηση, σημαίνουν τόσο για τους μαθητές όσο και για την οικογένεια, μια αλυσίδα απογοητεύσεων. Το παιδί χάνει την αυτοπεποίθησή του, συχνά και τη διάθεση να προχωρήσει στο σχολείο. ” Ο γιος μου θα μπορούσε να είναι πολύ πιο καλός μαθητής, αν μπορούσε να συγκεντρωθεί”. Αυτή είναι μια στερεότυπη φράση που την ακούμε συχνά. Εδώ διαπιστώνουμε μια σχετική αδράνεια που προέρχεται συνήθως από φοβία για το σχολείο, τα διαγωνίσματα ή το δάσκαλο. Το να ζητάμε συγκεκριμένες επιδόσεις δρα πιεστικά.
Ένα παιδί, που γράφει πάντα άσχημα στα διαγωνίσματα, που οι βαθμοί του συγκρίνονται με τους καλούς βαθμούς των άλλων, σιγά-σιγά αποθαρρύνεται.
Πέρα από τους γνωστούς και αυτονόητους φόβους ενός παιδιού για τις σχολικές δεξιότητες, έρχονται να προστεθούν και κάποιοι φόβοι για τις λεγόμενες κοινωνικές δεξιότητες, που πολλοί από μας θεωρούν ως κάτι απλό και αυτονόητο. Όμως οι κοινωνικές δεξιότητες διέπονται από κάποιους κανόνες για να είναι επιτυχείς. Εμείς οι μεγάλοι όταν συναντάμε ένα άγνωστο άτομο για πρώτη φορά σχηματίζουμε μια πρώτη εικόνα-εντύπωση, και μετά προσπαθούμε να διακρίνουμε κατά πόσο μας συμπαθεί ή όχι, ν΄αναγνωρίσουμε τις προθέσεις και τις διαθέσεις του, οι οποίες καθορίζουν και τη δική μας συμπεριφορά.
Ένας βασικός χειρισμός της άρνησης είναι ο διάλογος. Μιλήστε με το παιδί σας, δείξτε του συμπάθεια, στηρίξτε το και κατανοήσετε την αναστάτωση του.
Θα σας αναφέρω ένα περιστατικό που συνέβη σ΄ένα παιδικό σταθμό πριν λίγα χρόνια: Ήταν οι πρώτες μέρες που άνοιξε ο σταθμός, τα πιο πολλά παιδιά ήταν χαρούμενα και ζωηρά. Ένα αγοράκι όμως καθόταν στο καρεκλάκι του με σφιγμένα τα χεράκια και μονολογούσε συνέχεια: ” Πρέπει να το πάρω απόφαση, πρέπει να το πάρω απόφαση!” Δε χρειάζονται σχόλια, νομίζω.
Ωστόσο φροντίστε να θεσπίσετε όρια στην επιστροφή του στον παιδικό. Όσο περισσότερο χρόνο μένει στο σπίτι, τόσο πιο δύσκολη θα είναι η επιστροφή του. Αυτό μπορεί να γίνει αν του εξηγήσετε, ότι η υγεία του είναι καλή, και δεν πρόκειται να πάθει κάτι κακό. Φροντίστε να είστε κατηγορηματικοί ως προς την επιστροφή του. Μη παγιδευτείτε λέγοντας ”εντάξει μη πας σήμερα και θα δούμε τι θα κάνουμε” και άλλες δικαιολογίες. Είναι απαραίτητο να μάθει το παιδί, ότι, όπως οι γονείς του πηγαίνουν στη δουλειά καθημερινά έτσι κι αυτό πρέπει να πηγαίνει στο σχολείο του. Ένα παιδί πειθαρχημένο και ασφαλές θα εμφανίσει σαφώς λιγότερα συμπτώματα προσαρμογής από ένα παιδάκι χωρίς όρια και κανόνες.
Οι γονείς θα πρέπει να δεσμεύονται ώστε να είναι ιδιαίτερα σταθεροί τα πρωινά, όταν τα παιδιά παραπονούνται συχνότερα για τα συμπτώματά τους. Περιορίστε λοιπόν στο ελάχιστο τις ερωτήσεις του τύπου ”είσαι καλά σήμερα ή μήπως πονάει η κοιλίτσα σου; ” Εάν έχει σηκωθεί, είναι ζωηρό και περιφέρεται μέσα στο σπίτι σημαίνει ότι μπορεί να πάει και στο σχολείο. Αν πάλι η αντίδραση του είναι υπερβολική τότε επιλέξτε τη σταδιακή επιστροφή. Για παράδειγμα, μπορείτε την πρώτη μέρα να σηκώσετε το παιδί, να το ντύσετε, να το συνοδεύσετε ως το σχολείο και να επιστρέψετε μαζί του. Τη δεύτερη μέρα να πάει λίγες ώρες και την τρίτη να παρακολουθήσει κανονικά.
Εάν το παιδί επιμένει να μένει σπίτι, προσφέρετέ του άνεση και ασφάλεια χωρίς όμως να έχει ιδιαίτερη μεταχείριση, δηλαδή να μοιάζει η μέρα του με γιορτή, να βλέπει με τις ώρες τηλεόραση, να τρώει ότι θέλει ή να παραμένει στο σπίτι των παππούδων όπου εκεί συνήθως επικρατούν χαλαρά έως ανύπαρκτα όρια. Μην έχετε ενοχές και μην το ανταμείβεται όλα τα Σαββατοκύριακα με πάρτι και τούρτες, είναι φυσικό κάθε Δευτέρα πρωί να έχετε γκρίνιες και κλάματα.
Σπουδαίο ρόλο παίζει και η εικόνα που έχει φτιάξει το παιδί για το σχολείο και τη δασκάλα του. Όταν το παιδί ακούει ”άσε να πας σχολείο και θα δεις τι θα πάθεις” ή όταν ο παιδαγωγός περιγράφεται σαν μπαμπούλας, ” αν το κάνεις αυτό στο σχολείο η δασκάλα θα σε δείρει, τότε η ένταξη του δε θα είναι ομαλή. Αντίθετα, αν το παιδί μάθει, ότι το σχολείο είναι ένας χώρος, όπου μαζί με τους φίλους ή τις φίλες σου, περνάς την ημέρα σου παίζοντας και μαθαίνοντας πολλά νέα πράγματα από ένα στοργικό μεγάλο φίλο (δάσκαλος), θα νιώσει άνετα και θα περιμένει με ανυπομονησία να πάει στο σχολείο. Η επιλογή των σχολικών ειδών από το ίδιο το παιδί και η κουβεντούλα μαζί του θα βοηθήσει επίσης. Προσοχή όμως: Οι πολλές συζητήσεις μέρες πριν και οι συμβουλές του τύπου ” να μην κλαις, να προσέχεις αυτό και τ΄άλλο” θα αγχώσουν περισσότερο το παιδί παρά θα το βοηθήσουν και πρέπει να αποφεύγονται.
Συχνά για να αποφεύγουμε τους αποχωρισμούς, δύσκολους για μας και το παιδί μας, φεύγουμε ”κρυφά”. Έτσι όμως το παιδί θα αισθάνεται προδομένο, κάθε φορά που δε θα μας βλέπει.
Πρέπει να δημιουργήσουμε τελετουργικά χαιρετισμού όπως: ”έλα να σου δώσω ένα φιλάκι, θα πάω κι εγώ στη δουλειά μου” ή αγοράστε του κάτι, ένα μολύβι πχ που θα του θυμίζει, ότι το σκέφτεστε στο σχολείο. Θα συνηθίσει έτσι με τους μικρούς καθημερινούς αποχωρισμούς, γεγονός που θα το βοηθήσει να αντέχει ακόμη και πιο μεγάλες απουσίες, και να εμπιστεύεται ότι η μαμά και ο μπαμπάς επιστρέφουν πάντα.
Είναι αποδεδειγμένο ότι στις περισσότερες ”δύσκολες προσαρμογές”, το πρόβλημα βρίσκεται στο άγχος αποχωρισμού που αισθάνεται ο γονιός. Το άγχος των γονιών μεταβιβάζεται άμεσα στο παιδί όσο κι αν προσπαθούμε να το κρύψουμε.
Γι αυτό, εξαντλήσετε όλες σας τις αγωνίες και τις ανησυχίες στο στάδιο της έρευνας για το καταλληλότερο σχολείο. Κάντε επισκέψεις και συζητήσεις χωρίς το παιδί, με τους ανθρώπους του σχολείου. Ρωτήστε τους κάθε τι που θα θέλατε να ξέρετε, ενημερωθείτε λεπτομερώς. Μη ξεχνάτε, ότι η καλή προσαρμογή του παιδιού περνά μέσα από την εμπιστοσύνη του γονιού προς το σχολείο. Είναι βασικό επίσης να το βοηθήσετε να αποκτήσει ανεξαρτησία δείχνοντας του ότι είστε ευχαριστημένοι όταν φεύγει από κοντά σας. Δεν είναι δυνατόν ένα παιδί να φύγει από την αγκαλιά σας εφόσον νιώθει ότι αυτό σας προκαλεί πόνο. Όταν το αποχαιρετάτε δεν πρέπει να τρέχετε να του αγοράζετε δωράκια, επειδή το αφήσατε και νιώθετε ενοχές. Αυτό που έχει ανάγκη το παιδί σας είναι, όταν το παίρνετε από το σταθμό να περνάτε κάποιο χρόνο μαζί του και όχι να του αγοράζετε παιχνίδια και λιχουδιές.
Αγαπητοί γονείς, υπάρχουν τρόποι να διευκολύνετε αυτό το κρίσιμο μεταβατικό στάδιο από το σπίτι στον παιδικό σταθμό, αν ακολουθήσετε ορισμένες συμβουλές μας:
* Προετοιμαστείτε πρώτα εσείς, ώστε ν΄αντιμετωπίσετε τα συναισθήματα του παιδιού σας.
* Πείτε του όσα περισσότερα μπορείτε σχετικά με το τι θα αντιμετωπίσει στο νέο του περιβάλλον.
* Πηγαίνετε το να γνωρίσει τη δασκάλα του και να δει την αίθουσα που θα ζει καθημερινά.
* Βεβαιωθείτε ότι γνωρίζει ένα ή δύο παιδάκια τουλάχιστον από τους μελλοντικούς συμμαθητές του.
* Αφήστε το παιδί να πάρει κάποιο αγαπημένο του αντικείμενο από το σπίτι ( ένα ζωάκι, μια κούκλα).
*Όταν φτάσετε στο σταθμό γνωρίστε του τη δασκάλα και γενικά τους έξω χώρους που θα παίζει.
* Δείξτε εμπιστοσύνη στη δασκάλα, κάνοντας της κάποια φιλοφρόνηση πχ. ”Βλέπω ότι ετοιμάζετε μια ωραία μέρα για τα παιδιά. Είμαστε τυχεροί που έχετε αναλάβει το παιδί μας”.
*Πείτε στο παιδί πότε θα φύγετε, είναι σημαντικότερο από το να κρύβεστε.
*Πείτε του πότε θα γυρίσετε και φροντίστε να είστε στην ώρα σας.
* Αφού το αποχαιρετίσετε φύγετε και μη γυρίσετε πίσω.
* Επαινέστε το για το πόσο καλά πέρασε στο σχολείο και για το πόσο σπουδαίο βήμα έκανε!
* Μη το ρωτάτε κάθε μεσημέρι ”τι φάγατε σήμερα” Θυμάμαι ένα παιδάκι που έλεγε κάθε μέρα στη μαμά του: ”φάγαμε φακές”!
* Επιτρέψτε του να ξαναγυρίσει σε παλαιότερες μορφές συμπεριφοράς. Ντύστε το εσείς το πρωί, μην το πιέζετε στο φαγητό, αφήστε το να εκτονώσει την πίεση που δέχτηκε στο σχολείο, για να ισορροπήσει στο σπίτι. Δώστε του χρόνο ν΄ανασάνει.
Τελειώνοντας, σας εύχομαι καλή δύναμη και υπομονή στα δύσκολα αλλά και τόσο γοητευτικά που έρχονται!!