Η προεφηβεία είναι ένα στάδιο που οδηγεί από την παιδική ηλικία στην εφηβική. Η εξέλιξη του παιδιού μέχρι την ενηλικίωση του ακολουθεί στάδια, αυτά είναι:
- Βρεφική (0-2)
- Νηπιακή (2-4)
- Παιδική (4-8)
- Προεφηβεία (8-12)
- Μέση εφηβεία (12-16)
- Τελική εφηβεία (16-18)
Τα ηλικιακά όρια διαφέρουν από άτομο σε άτομο, όσον αφορά την έναρξη αλλά και τη διάρκεια κάθε σταδίου.
Εμείς, στο άρθρο μας αυτό θα μιλήσουμε για την προεφηβεία.
Στη φάση αυτή η συμπεριφορά των παιδιών μπορεί να μεταβάλλεται απροσδόκητα από ”ώριμη” σε ”παιδική” και αντίστροφα, με αποτέλεσμα συχνά να μπερδεύει και να δυσκολεύει τους γονείς.
Το στάδιο της αρχικής εφηβείας ή προεφηβείας κυμαίνεται κανονικά από 8 έως 12 χρονών και χαρακτηρίζεται από σημαντικές αλλαγές σε βιολογικό και σε ψυχολογικό επίπεδο.
Είναι πολύ κρίσιμη και μεταβατική περίοδος για το παιδί. Οι σωματικές αλλαγές συχνά προξενούν ανησυχία στα παιδιά και στους γονείς. Μέχρι τώρα είχαμε να κάνουμε με ένα παιδί που μεγάλωνε σιγά-σιγά.
Τα τελευταία όμως χρόνια η διάρκεια της παιδικής ηλικίας γίνεται όλο και πιο σύντομη με αποτέλεσμα τα παιδιά να γίνονται μεγάλοι από τα οκτώ τους! Πιστεύουμε, ότι την κύρια ευθύνη, για το ότι τα σημερινά παιδιά δε ζουν την παιδικότητα τους, φέρουν οι ίδιοι οι γονείς με την επιτρεπτικότητά τους.
Στο περιβάλλον μας, όλοι βλέπουμε κοριτσάκια που δεν έχουν κλείσει τα έξι τους, να έχουν αφήσει τις κούκλες τους και να μακιγιάρονται, να βάφουν νύχια, χείλη και ματάκια!
Πόσο γρήγορα μεγάλωσαν, σκεφτόμαστε, αλλά πίσω από τα μικρομέγαλα αυτά πλάσματα κρύβονται ασήμαντες φιγούρες ανεπαρκών γονέων, γονέων που σηκώνουν ψηλά τα χέρια στο εξουσιαστικό παιδί τους, που ομολογούν, ότι δεν έχουν πλέον καμιά επιρροή στα παιδιά τους, αφού κάνουν ότι θέλουν.
Πάντα στις συναντήσεις που είχα με γονείς παιδιών που πήγαιναν σε παιδικούς σταθμούς, τους έλεγα: ”Σκεφτείτε, σήμερα που το παιδί σας είναι μόλις 5 ετών και σας ζητάει απαιτητικά ένα παιδικό ηλεκτρικό αυτοκίνητο, φαντάζεστε τι θα σας ζητήσει στα 15 του; ”Μια μηχανή μεγάλου κυβισμού”, απάντησε έντρομος κάποτε, ένας νέος μπαμπάς. Επίσης πολλοί γονείς ανέφεραν ότι τα παιδιά τους ”κοιμούνται πολύ αργά, γύρω στα μεσάνυχτα”, συγκεκριμένα θυμάμαι ένα πατέρα που είπε με καμάρι ” όταν το βράδυ σχολάω από τη δουλειά βλέπουμε με το γιο μου ταινίες και ποδόσφαιρο τρώγοντας πατατάκια, δε φαντάζεστε πόσο το απολαμβάνω”!
Πολλοί σημερινοί γονείς πιστεύουν, ότι παιδιά ακόμα και δέκα χρονών είναι ήδη ενήλικοι και δεν μπορούν να τους αφαιρέσουν δικαιώματα που οι ίδιοι δεν είχαν ως παιδιά στη δική τους εποχή.
Αλήθεια, πόσο ανεύθυνο είναι να αφήνουν οι γονείς τα αγοράκια και τα κοριτσάκια τους, εννέα και δέκα ετών να κοιμούνται σε σπίτια φίλων τους τα Σαββατοκύριακα!
Στην προεφηβεία έχουμε να αντιμετωπίσουμε εντυπωσιακές αλλαγές στο σώμα του παιδιού, που θα του δώσουν τα ανδρικά ή γυναικεία χαρακτηριστικά.Στην εποχή μας ακόμη πιο γρήγορα μεγαλώνουν τα κορίτσια. Παρατηρούμε ότι η έναρξη της εμμήνου ρήσεως εμφανίζεται συχνά γύρω στα δέκα χρόνια. Οι αλλαγές θα συνεχιστούν και θα ολοκληρωθούν μέσα στα επόμενα 3-5 χρόνια, με την εμφάνιση των δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου, εκείνων δηλαδή που θα το κάνουν να είναι αγόρι ή κορίτσι.
Την περίοδο αυτή, πολλά παιδιά αρχίζουν να είναι θορυβώδη, απείθαρχα, ατημέλητα, αγενή και ανυπάκουα. Η συμπεριφορά αυτή είναι φυσιολογική. Οι γονείς πρέπει να δείξουν κατανόηση, ανεκτικότητα, χιούμορ και αντοχές. Τα παιδιά βρίσκονται στη δύσκολη περίοδο της προετοιμασίας για την εφηβεία. Ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό της ηλικίας αυτής είναι το έντονο ενδιαφέρον για σεξουαλικά θέματα, χωρίς αυτό να σημαίνει, ότι έχουν και σεξουαλική δραστηριότητα! Γοητεύονται από ερωτικές σκηνές, ενώ τους αρέσει να λένε ”βρωμόλογα”.
Ο κάθε γονιός θα πρέπει να ενημερώνει το παιδί του με ενδιαφέρον σε θέματα που το απασχολούν, αρκεί βέβαια να είναι και ο ίδιος ενημερωμένος σε ερωτήματα π.χ σεξουαλικής φύσεως.
Πρέπει οι γονείς να είναι ψύχραιμοι και να θεωρούν τα ερωτήματα του παιδιού τους φυσιολογικά, γιατί μόνο τότε θα του δώσουν το μήνυμα, ότι μπορεί να τους εμπιστεύεται.
Να μη τρομάξουν και παρεξηγήσουν τα πρώιμα ενδιαφέροντα του νομίζοντας ότι έχει πρόθεση ν’ αρχίσει και σεξουαλική ζωή! Γιατί τότε μπορεί ν’ ανησυχήσουν και να επιστρατεύσουν απαγορεύσεις και τιμωρίες γενικώς, φοβούμενοι μήπως χάσουν τον έλεγχο. Τότε σίγουρα θα τον χάσουν γιατί το παιδί θα επαναστατήσει αλλά και θα χάσει την εμπιστοσύνη στους γονείς του, με αποτέλεσμα να μη τους αναφέρει τα προβλήματά του.
Μέχρι τώρα το παιδί ταυτιζόταν απόλυτα με τους γονείς του, που τους έβλεπε σαν ήρωές του. Σιγά- σιγά όμως αρχίζει να διαφοροποιείται και να αναζητά τη δική του ταυτότητα.
Οι πρώτες συγκρούσεις και ρήξεις εμφανίζονται με το ιδιαίτερο ντύσιμο, κούρεμα, τατουάζ, σκουλαρίκια και παράξενες μουσικές προτιμήσεις.
Οι φιλίες επιδρούν καθοριστικά στη ζωή των παιδιών στην προεφηβεία. Επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους, τα ενδιαφέροντα και τις ιδέες τους. Αισθάνονται την ανάγκη να ανήκουν σε ομάδες και η αποδοχή τους από τον αρχηγό της ομάδας τα κάνει να νοιώθουν σπουδαία ενώ ενισχύεται έτσι η αυτοπεποίθησή τους.
Όσο ο δεσμός ανάμεσα στους φίλους μεγαλώνει τόσο αυξάνεται και η ανησυχία των γονέων οι οποίοι με πικρία νοιώθουν, ότι χάνουν την αποκλειστικότητα και τον πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή των παιδιών τους. Οι νέες παρέες τα επηρεάζουν πολύ.
Αν το παιδί σας επιλέξει να κάνει παρέα με παιδιά που δε νοιάζονται για το σχολείο και έχουν κακούς βαθμούς, είναι πιθανόν να ακολουθήσει το παράδειγμά τους και να γίνει χειρότερος μαθητής. Αν αντίθετα επιλέξει φίλους, παιδιά επιμελή στα μαθήματά τους, με δραστηριότητες εκτός σχολείου θα παρακινηθεί θετικά. Βέβαια δεν είναι απαραίτητο το κάθε παιδί να επηρεαστεί από τους φίλους του, αυτό εξαρτάται από την προσωπικότητα του, την εικόνα που έχει για τον εαυτό του και την αυτοπεποίθησή του.
Μικρές Συμβουλές Προς τους Γονείς
1. Το παιδί πρέπει να έρχεται στη ζωή, όταν είναι επιθυμητό, όταν σαν γονείς είστε έτοιμοι να δημιουργήσετε ζεστή ατμόσφαιρα και θετικές σχέσεις μαζί του. Διαφορετικά αισθάνεται ανασφάλεια, εγκατάλειψη και τα πρώτα στοιχεία ψυχικών διαταραχών αρχίζουν να διαμορφώνονται.
2. Συνηθίστε το παιδί σας από νωρίς στις μικρές ευθύνες του, αργότερα στις μεγαλύτερες. Μην το υπερπροστατεύετε, μην το δικαιολογείτε πάντα. Δίνετε του όμως ευκαιρίες για συζήτηση, μάθετε να το ακούτε, διατηρείτε το διάλογο μαζί του.
3. Παραδεχθείτε το παιδί σας όπως είναι: περισσότερο ή λιγότερο έξυπνο, δραστήριο ή όχι, καλοφτιαγμένο ή ασχημούτσικο, κοντό, παχύ, ψηλό, αγόρι ή κορίτσι κλπ.
Μην το ταπεινώνετε, μην κάνετε μόνιμα συγκρίσεις με τ’ αδέλφια του ή τους φίλους του ή με τον εαυτό σας. Καθένας έχει την αξία του, βοηθήστε το να τη βρει.
4. Ενισχύετε πάντα την εμπιστοσύνη στον εαυτό του, την αυτοεκτίμηση του δηλαδή. Επαινέστε το και ενθαρρύνετε κάθε πρωτοβουλία του, βοηθήστε το πριν από κάθε απόφασή του να γράφει τα θετικά και τα αρνητικά, να τα ” ζυγίζει” και μετά να παίρνει θέση. Σταυροδρόμια υπάρχουν πολλά στη ζωή.
5. Η προεφηβεία είναι μια φάση ζωής γεμάτη προβληματισμούς, οι σχέσεις σας με το παιδί δοκιμάζονται. Τα παιδιά σ’ αυτή την ηλικία, μας θέλουν ΄΄δίπλα τους και όχι από πάνω τους”. Θέλουν συνεργασία και όχι εξουσία.
6. Μην κρύβετε από το παιδί σας τις δυσκολίες σας, οικονομικές, κοινωνικές ή επαγγελματικές χωρίς όμως να τις δραματοποιείτε. Το παιδί εκτιμά περισσότερο τον γονιό που παλεύει από εκείνον που του προσφέρει έτοιμη, άνετη ζωή.
7. Ανάγκη να υπάρχει συνεννόηση στην οικογένεια, παραδοχή μεταξύ των συζύγων. Αν δε μπορεί να γίνει αυτό, το διαζύγιο θα είναι λιγότερο τραυματικό για το παιδί, αν οι χειρισμοί είναι πολιτισμένοι και αξιοπρεπείς.
Εξαιρετικό άρθρο